Hükümet korkmasın! İşte gerçek (mağdur) EYT'li sayısı
EYT’liler, yani Emeklilikte Yaşa Takılanlar, yada kendilerinin deyimiyle Emeklilikte Yasaya Takılanlar!.
Derneklerini kurmuşlar. Siyasi Partiden daha hızlı örgütlenmişler. İzmir, Kocaeli, Kayseri, Bursa, Eskişehir ve İstanbul’dan sonra son olarak Ankara’da 10 Şubat’ta Nazım Hikmet Kültür Merkezinde bir araya geldiler.
Derneklerini kurmuşlar. Siyasi Partiden daha hızlı örgütlenmişler. İzmir, Kocaeli, Kayseri, Bursa, Eskişehir ve İstanbul’dan sonra son olarak Ankara’da 10 Şubat’ta Nazım Hikmet Kültür Merkezinde bir araya geldiler.
Ankara’daki miting gibi toplantıya, 10.000’in üzerinde EYT’li toplandı. Şu anda ise 17 Mart’ta büyük İstanbul mitingi düzenleyecekler.
Hedef ise 1 milyon kişi..
Seçim atmosferinde, hemen hemen her siyasi partiden olan Başkan Adayına, özellikle iktidar vekili ve adaylarına EYT’liler soru soruyor, baskı yapıyor.
Bu yazımda EYT konusuna girmek istiyorum. EYT emeklilik şartlarının tamamlanması ile ilgili bir konudur.
Önce, politika oluşturulması için bilinmesi gereken mevcut durumu analiz edelim.
1- 8 Eylül 1999 tarihine kadar, kadınlar 18 yaşından sonra 20 yıl, 5000 gün; erkekler ise 25 yıl 5000 gün ödeme gününü tamamlamaları halinde yaş şartı olmaksızın emekli olabiliyorlardı.
Bu durumun ise, en önemli geliri çalışanlardan prim toplamak olan SGK’nın, o zamanki adlarıyla, Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur’un aktüeryal dengesini bozduğu ifade edilmişti. Daha sonra ise, biraz da IMF dayatmalarıyla emeklilikte kademeli geçişi öngören kanun kabul edilmişti.
1999 yılında yapılan yasal düzenleme ile emeklilik konusunda değişikliğe gidildi ve emeklilik yaşı kademeli olarak kadınlarda 58’e erkeklerde de 60’a çıkarıldı.
2008 yılında ise ilk kez sigortalı olanlar için, kademeli emeklilik ve 7.200 gün prim ödeme şartı getirildi.
Mevcut durumda ise ilgili mevzuat;
- Hizmet akdine dayanarak çalışan sigortalılar için (4/a), kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 7200 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirmiş olması şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
- Diğer sigortalılar için (4/b, 4/c), kadın 58, erkek 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 9000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirmiş olması şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
şeklindedir. İşte bu durum emeklilikte yaşa takılanlar diye bir kitle ortaya çıkarmıştır.
2- AB ülkelerine bakıldığında ise hiçbir ülkede bu kadar erken emekli yaşı olmadığı görülecektir.
Örneğin,
Avusturya’da kadınlar için emeklilik yaşı 60, erkekler için 65 iken, bu ülke 1933 yılında emeklilik yaşını herkes için 65 yapacaktır.
Yunanistan’da ise emeklilik yaşı herekse için 67’dir. Bu ülke 2021’den sonra 67 yaşı daha da artırmayı planlamaktadır.
Almanya’da emeklilik yaşı 67 yaş 7 ay iken, 2031’de 67 yaş olacaktır.
3- Bir diğer parametrede, ortalama ömürdür. Türkiye’de ortalama ömür 78 yaş’dır. Bu rakam erkeklerde 75,3 yıl, kadınlarda ise 80,3’tür.
Bu rakamlar önemlidir. Çünkü, Bütçe yapan devlet, örneğin 54 yaşında emekli olacak bir çalışana ortalama kaç yıl emekli maaşı bağlayacağını bilmek zorundadır.
Yani 54 yaşında emekli olan bir çalışan erkeğe 21,3 yıl, kadına ise ortalama 26.3 yıl emekli maaşı bağlayacaktır.
4- Bağımlılık oranı veya aktif pasif dengesi yine önemli bir parametredir. Yani, kaç çalışan kaç kişiye bakacak.
Reform gerçekleşmeden önce (2008) aktif pasif oranımız;
-4/a (ESKİ SSK) 2,06,
-4/b (ESKİ BAĞ-KUR) 1,82
-4/c (ESKİ EMEKLİ SANDIĞI ) 1,37 idi.
Ortalama oran 2017 yılı sonunda 1,95 ve 2018 Eylül ayına kadar olan dönemde 1,92 olarak gerçekleşmiştir. Hatta sık sık yapılan Bağ-Kur afları ile Bağ-Kur’lularda gerilemiştir bile.
Şu anda Bağ-Kurlular arasındaki aktif-pasif oranı 1.3, Tarım’da 1.1, SSK’lılarda 2.25’tir. (2018 Ekim verileri)
AB’de bu oran 4 çalışana 1 Emekli olarak gerçekleşmektedir.
Çok önemli bir tespit olarak şunu söyleyebiliriz. Emeklilikte yapılan reformlar aktif pasif oranını iyileştirmemiştir.
5- EYT’lilerin Siyasi tercihi ne olacaktır?
Bu arada bir çok anketler de yapılmış ve EYT’lilerin siyasi tercihi bulunmak istenmiştir.
EYT yasası çıkarsa; oyunuzu Cumhur İttifakına verir misiniz sorusuna,
Ankete katılanların Yüzde 60’ı Cumhur İttifakına vermeye devam edeceklerini,
Yüzde 12’si ise yasa çıkarsa düşünürüm demiştir.
6- EYT’li sayısı ne kadar? Tabi, EYT’lilerin talepleri karşılanması durumunda bütçeye getireceği yükte önemli bir parametredir?
Aslında kamu tarafından bilinen ancak kamuoyu tarafından ancak fikir yürütülen en önemli istatistik, EYT’lilerin sayısıdır. TBMM’de yapılan tartışmalarda, muhalefet tarafından zikredilen rakam 700.000 civarında EYT’li olduğudur.
Ancak, SGK tarafından Cumhurbaşkanımıza sunulan raporda ise 4.A, 4.B, 4.C’liler dahil yaşı bekleyen toplam çalışan sayısının 6,3 milyon olduğu ve 1999 öncesi şartlarına göre EYT Kanunun çıkması durumunda hemen emekli olabilecek sayının 1.3 milyon kişi olacağı belirtilmiştir.
Yaş şartının kaldırılması durumunda hemen emekli olabileceklerin 1 yıllık maliyeti 23,5 Milyar TL olacağı ve bayram ikramiyesi verilmesi durumunda da ilave 2,6 milyar TL maliyet olacağı belirtilmiştir.
Belirtilmiş ve Hükümet, yüksek maliyetten dolayı korkutulmuştur.
Aslında, bürokratların, hükümete sundukları raporda çok önemli bakış açısı var.
Gerçek EYT sayısından ziyade, mağdur EYT’li sayısını bulmamız lazımdır.
Ben EYT’liyim. 1970 doğumluyum. 1993 yılı Şubat ayında işe başladım. Emekli olabilmek için gerekli olan prim şartını tamamladım. Yaşı bekliyorum. Ancak, işim var çok şükür. İşim olduğu müddetçe, çalışabildiğim müddetçe çalışma taraftarıyım.
Yani, dört gözle bu yasayı beklemiyorum.
Dolayısıyla, asıl bulunması gelen nokta, gerekli prim şartını tamamladıktan sonra, yaşı bekleyen lakin işsiz kalan, mağdur olan çalışan sayısı ne kadardır?
Bu rakamı bulursak, sorunun büyüklüğünü ortaya koyabiliriz.
Evet, yaklaşık 1,3 milyon kişi EYT yasası çıkarsa hemen emekli olabilecek durumda gözüküyor ancak,
Bu kişilerden kaçı şu anda çalışmıyor?
Çalışanların sayısı ne kadar?
Emekli olunduğunda işten ayrılmak durumunda olunacağından, yeniden işe girebilecekler mi?
Aynı maaşı alabilecekler mi?
Emeklilik nedeniyle düşen maaşlara razı olacaklar mı?
Bu sorular hep soru işaretidir.
EYT Mağdurları sayısı, sadece ve sadece 13.686’dır
Elimde devletin rakamları var.
Ocak 2019 sonu itibariyle;
Toplam işsiz sayısı 3.775.660 kişidir.
Bu kişilerin sadece 220,436’sı 1 yıldan fazla işsizdir.
Ve önemli olan rakam işte şu;
Bu 220.436 kişi olan 1 yıldan fazla işsiz olanlar içinde
50 yaşın üzerinde olan işsizler, yani muhtemelen EYT’li olup, 1 yıldan fazla işsiz olanların sayısı ise;
50-54 yaşları arasında 8.991
55-59 yaşları arasında 4.024
60-64 yaşları arasında 1.194
65+ yaş üzeri çalışanlarda ise 377’dir.
Toplamda ise sadece ve sadece 13.686’dır.
Sonuç ve Öneriler
•IMF dayatmasıyla getirilen emeklilikte kademeli geçiş SGK’nın aktif pasif oranını düzeltmemiştir. Hatta 4.B dediğimiz tarım ve esnaflar arasında sürekli çıkarılan Bağ-Kur afları nedeniyle daha da düşmüştür.
SGK açık vermeye devam etmektedir.
•Bu açığın ve aktif-pasif oranının düşüklüğünün sebebi, sadece genç emeklilik yaşı değildir. Türkiye’de yüzde 34 olan kayıtdışı istihdamın fazlalığıdır. Kayıtdışı istihdam ve ekonomi ile daha etkin mücadele edilmelidir.
Kayıt dışılık, tarımda, kendi nam ve hesabına çalışanlara, ücretsiz aile işçiliklerinde ve turizm sektöründe çok fazladır.
•Türkiye’de bilgiye ulaşmak güçtür. EYT’li sayısı detaylı bir şekilde açıklanmalıdır. Bütçe imkanlarını da düşünerek, alternatif senaryolar üzerinde çalışmak lazımdır.
Bu senaryolardan İkisini biz söyleyelim:
Birinci senaryo:
• Prim gününü dolduranlar arasından şu anda uzun dönemli işsiz olanların sayısı bilinmektedir.
• Bu kişiler arasından 1 yıl (Veya 2 yıl/ 3 yıl) ve daha fazla işsiz olanların sayısı çıkarılmalıdır.
• Bu kişilere, yaşlarını dolduruncaya kadar lazım olan prim ödemelerini yapmaları karşılığında emeklilik yolu açılmalıdır.
Uzun dönemli işsiz olanların çoğunun tasarrufları olmayacağından, Kamu Bankaları üzerinden, maaşlarından kesilmek şartıyla ödeme imkanları sunulmalıdır.
Bağ-Kur’lulara yapılan bu imkan Mağdur EYT’lilere de verilmelidir.
Böylece, kangren olan ve olacak olan bu önemli sorun gerçek mağdurlara ulaşılarak çözülecektir. Sosyal devlet de budur.
İkinci Senaryo:
İkici senaryomuz ise; EYT’li olup ta yaşı bekleyeneler arasından, işsiz olup olmadığına bakmaksızın, en fazla 3 yılı kalanların, yine bekleyen primlerini ödemeleri şartıyla emeklilik yolunun açılmasıdır.
Burada prim ödeme şartını önemsiyoruz çünkü primlerini düzgün bir şekilde ödeyenler açısından bir haksız rekabet yaşanmasını arzu etmiyoruz.
Böylece, emekliliği belirleyen yasa da bir değişikliğe gidilmemiş olup biriken sorunu çözmek için bir istisna getirilmiş olur.
Hayırlısı diyelim. Kalın sağlıcakla.
Yasal Uyarı : Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Gün Medya Grubuna aittir. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısı/haberin bir bölümü, alıntılanan habere aktif link verilerek kullanılabilir. Ayrıntılar için lütfen tıklayınız.
