Hakkındaki bilgiler sınırlı olsa da yakın zamanda Almanya'dan Erkin Alptekin beyin tarafıma ulaştırdığı Polat Kadir Turfanî tarafından bizzat kaleme alınmış olan 3 sayfalık "tercüme-i hali" ile yeni bazı bilgiler öğrenince, kütüphanemizdeki bilgilerle de mukayese ederek ortaya genç nesillerin çokça istifade edeceğine inandığım hayat hikâyesini kaleme almak elzem oldu.

Polat Kadir Turfanî (1919-26 Ağustos 1970), 1919 yılında Doğu Türkistan'ın Kutubi kazasında doğmuştur. Babasının adı Kadir'dir. 1949 yılında Kızıl Çin kuvvetlerinin Doğu Türkistan'ı istila etmesinden sonra Hindistan'a iltica eden Polat Kadirî, 1957 senesinde ise Türkiye'ye serbest göçmen olarak gelmiştir.

Polat Kadir Turfanî'nin anlaşılan vefatından kısa bir zaman önce kaleme aldığı biyografisine göre gençlik yıllarında Doğu Türkistan'da modern okullar olmadığı için 1934 senesine kadar Kutubi kazası dini medresesinde din tahsili görmüş. 1934'te Rusların Çinli Genel Vali Şın Şı-sey'e verdikleri destek ile bir nevi Doğu Türkistan'ı istila etmesi üzerine açılan okullarda 1934-1937 seneleri arasında lise eğitimini tamamlamış. Akabinde 1937-1940 seneleri arasında da Urumçi'de "Sinkiang Darü'l-Fünûn Edebiyat Fakültesi"nde Çin dili, tarihi ve edebiyatı üzerine aldığı eğitimini iyi derece ile tamamlamıştır.

1940 Eylülü'nde mezuniyetini müteakip 1948 senesinin sonuna kadar Doğu Türkistan Hükümet organı olan "Sinkiang Gazetesi"nin Uygurca kısmında başyazar olarak çalışmıştır. 1944 yılının Nisan ayında hapse mahkûm edilen Polat Kadirî hapisten çıktıktan sonra 1946 yılında tesis edilen "Han Tengri" isimli dergide başyazar ve Üç Efendiler (Dr. Mesut Sabri Baykozi, Mehmet Emin Buğra ve İsa Yusuf Alptekin) tarafından kurulan "Altay Neşriyat Evi" tarafından neşredilen "Erk Gazetesi"nde mes'ul muharrir yardımcısı sıfatıyla vazife yapmıştır.

Polat Kadir Turfaî, Urumçi'de henüz talebe iken kaleme aldığı iki hikâye ile şöhret bulmuştur. Bunlardan "Çeteciler" adlı hikâyesi "Anti-Emperyalist Birlik Cephesi" dergisinde ve diğeri de "Düşman Gerisinde" başlığı altında Sinkiang Gazetesi'nde yayınlanmıştır. Bu iki hikâye ile kazandığı şöhret dolayısıyla mezuniyeti üzerine "Sinkiang Gazetesi"ne başyazar olarak hükümetçe tayin edilmiştir. Gazetede çalıştığı dönemde Çince'den Türkçe'ye yaptığı tercümeler kendisine iyi bir Çince mütercimlik deneyimi de kazandırmış, gazetede çalıştığı 10 sene boyunca günlük siyasi meselelere dair yüzlerce yazı yazmıştır.

Polat Kadir Turfanî, milliyetçi Üç Efendilerin yayın organı olan "Erk Gazetesi"de 13 Şubat-4 Haziran 1949 tarihleri arasında "Milliyetçiler Kimlerin Aleyhinde" ve "Milliyetçilik Nedir?" başlıkları altında tefrika halinde bir yazı dizisi yayınlayarak Çinli ve Ruslara karşı cephe alarak milliyetçilik hareketini izah etmeye gayret etmiştir. Kendisinin ifadesine göre bu yazıları Türkiye'ye getirmeyi başarmışsa da yazıların nerede veya kimlerin elinde olduğu bilinmemektedir. Bu vesile ile şayet yazılar bulunabilirse yeniden basılmaları faydalı olacaktır.

1949 yılında Doğu Türkistan'ın Kızıl Çin tarafından istilasını müteakip hür dünyaya iltica etmek mecburiyetinde kalan Polat Kadir Turfanî, aile ve çocuklarını geride bırakarak Hindistan'a iltica etmiştir. Polat Kadir Turfanî, Hindistan hududu üzerinde Çin askeri birlikleri tarafından Doğu Türkistan'ın efsanevi liderleri İsa Yusuf Alptekin ve Mehmet Emin Buğra ile birlikte tevkif edilme tehlikesiyle karşılaşınca kimliğinin tespitine yarayacak bütün vesika ve diplomalarını yakmak zorunda kalmıştır. Buna rağmen yine de yakalanınca kimliği tespit edilmiş, tekrar kaçmayı başardığında her şeyini kaybetmiş bir insan durumuna düşmüştür.

Polat Kadir Turfanî, 1954 senesine kadar ikamet ettiği Keşmir'de hususi bir öğretmenden İngilizce öğrenmiş ve iki sene Keşmir-Jammu Üniversitesi'nde gayri resmi talebe sıfatıyla tahsil görmüştür. Aldığı İngilizce eğitimi ile iyi derecede İngilizce'den Türkçe'ye tercüme yapabilecek bir duruma gelmiştir.

Bu bilgilerden hareketle Polat Kadir Turfanî'nin görev yaptığı yerleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Hükümet organı "Xinjiang Gazetesi"nde muharrir (1940-1941),
• "Xinjiang Gazetesi"nin Uygur ve Kazak bölümünün başmuharriri (1941-1944),
• "Han Tengri Mecmuası"nda muharrir (1945),
• Tamirat Nezareti'nde müdürlük (1946),
• Doğu Türkistanlı Gençler Teşkilatı vekilliği (1946),
• "Altay Neşriyat Evi"nin muharrirliği (1946-1949),
• Xinjiang Gazetesi'nin Uygur-Kazak bölümünün umumî müdürlüğü ve başmuharrirliği (1947-1948),
• "Altay Neşriyat Evi" tarafından neşredilen "Erk Gazetesi"nin başmuharrir yardımcılığı (1947-1949),
• Doğu Türkistan Eyalet Hükümeti’nin 4. Bölüm Müdürlüğü (1948-1949),
• Altay Neşriyat Evi tarafından kurulan "Bilim Derneği"nin idarecilerinden biri (1948-1949),
• Doğu Türkistan Hükümeti Genel Sekreterliği'nde Sekreter (1947-1949),
• Göç sonrası Keşmir’de kurulan "Doğu Türkistan Mülteciler Komitesi"nin başkâtibi (1950-1954),
• "Doğu Türkistan Göçmenler Cemiyeti"nin kurucu ve umumî kâtipliği (1959-1970),
• "Doğu Türkistan Millî Merkezi"nin kâtibi (1955-1970),
• İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde okutman (1962-1967),
• İstanbul'da kurulan "Türkistan ve Doğu Türkleri Cemiyeti"nin başkâtipliği (1962-1970),
• Batı Almanya'dan yayın yapan "Radyo Liberty'nin Türkistan bölüm muharriri (1967-1970),
• "Sovyetler Birliğini Araştırma Enstitüsü"nün fahrî ilmî hadimi (1967-1970),
• "Paris Bloğu"nda fahrî Doğu Türkistan mümessili (1968-1970),
• Batı Almanya'da "Türkistanlı Vatandaşlar Cemiyeti"nin idare heyeti azalığı (1968-1970).

Polat Kadir Turfanî'nin "Ülke Tarihi"nin dışında yazdığı eserleri ise şunlardır:

• "Hürriyet Şuarı", 1948 yılında Urumçi'de basılmıştır,
• "Doğu Türkistan, 1960 senesinde İstanbul'da basılan eser 32 sayfadır,
• "Çobankır" ve "Milli Türkistan" mecmualarında makaleler,
• Sun Yat-sen'in "Üç Prensip (San Min Cu Yi)" adlı Çince eserini 1942 yılında Uygurca'ya tercüme,
• 1940-1949 yılları arasında yüzlerce makaleyi de Çince'den tercüme etmiştir.