Bakan sözlerinde “Moğolistan her kazandığı 5 MNT’nin 4’ünü borcunu ödeyerek kalan 1 MNt’si ile diğer tüm harcamalarını finanse edecek duruma gelmiştir.
Yani, Moğolistan sınırlarını koruyan ve güvenliği sağlayan askerlerden tutun, halkımızın sağlık, eğitim, sanat ve sporunu geliştirmekte olan kamu hizmetinde çalışmakta olan çalışanların maaşlarını ve günlük giderlerini bile finanse edemeyecek durumdayız” dedi.
Bundan da belli olduğu gibi Moğolistan ekonomisinin büyük bir krize maruz kaldığı anlaşılmaktadır.
Ekonomik krizi ifade edecek 24 belge aşağıda vurgulanmaktadır. Maliye Bakanının verdiğe bilgiye dayanmıştır.
1. Temel ekonomik göstergeler geçtiğimiz 4 yıl boyunca sürekli düşerek 2012 yılında %17.3 oranda büyüyen ülke ekonomisi bu yılın sonunda % 1,3 oranda büyümesi beklenmektedir.
2. Para arzı 2011 yılına göre % 66 oranda arttı ve 2015 yılından düşüşe geçerek 2016 yılın Ocak ayında 9,85 trilyon MNT’ye düşmüştür.
3. Piyasada dönene nakit para 2016 yılın Şubat ayında en alt seviyeye düştü ve 655 milyar MNT olmuştu ve geçtiğimiz 4 ay içinde 839,2 milyar MNT’ye yükselerek 183,7 milyar MNT ile artması nakit sıkıntısını meydana getirmiştir.
4. Banka sistemlerine kayıtlı kalitesiz ve ödemesi gecikmiş krediler 1,9 trilyon MNT oldu ve bu da toplam sağlanan kredinin % 15,5’ini oluşturmaktadır.
5. MNT üzerinden verilen kredinin ortalama faizi 2011 yılında %15,5’e düşmüş olsa da, 2016 yılın Haziran ayı itibariyle %5,7 oranda artarak %21,2’ye yükselmiştir.
6. Ekonomik kriz ve banka sisteminde risklerin artması ile bankalar bundan sonraki dönemlerde sermaye kaynağı çekmek için Banka dışı mali kurumlar ve Tasarruf ve Kredi Kooperatifleri ile yarışa girerek özellikle mevduat faizini %19’a kadar yükseltmiştir. Banka sisteminde oluşan risk ve bankaların sermaye kısıtlığı nedeniyle verilen krediler giderek azalmakta ve buna bağlı olarak kredi faizi de yükselmektedir.
7. Kredi faizini düşürmek için Moğolistan hükümeti ve Merkez Bankası için uluslararası mali kuruluşlar ve dost ülkelerden koşullu ve uzun vadeli kredi alarak bankalara tedarik etmekten başka yol gözükmemektedir.
8. Dış ticaret hacmi 2015 yılsonu itibari ile 8,46 milyar dolara ulaşarak 2011 yılına göre 2,95 milyar dolarla düşmüştür.
9. 2016 yılın ilk yarıyılı itibariyle ihracat 2,2 milyar dolar, ithalat 1,5 milyar dolara düştü ve bir önceki yılın aynı döneme göre %13 oranda düşmüştür.
10. 2016 yılın ilk 6 ayı itribari ile ödemeler dengesi -93,6 milyon dolar, toplam denge -46 milyar dolar açık vermiştir.
11. Bu yılın Haziran ayı itibariyle döviz rezervi 1 milyar 296.6 milyon dolardır. Pratikte net döviz rezervinin -429 milyon dolar olduğunu yeni atanan Merkez Bankası yetkilileri vurgulamaktadır.
12. MNT kuru dolar karşısında geçtiğimiz 4 yıl boyunca % 58 oranda değer kaybetti ve özellikle döviz kredisi çeken vatandaş ve şirketler kur farkından dolayı yılda 850 milyar MNT’lik fark ödediği tespit edilmiştir.
13. Ekonomik krizin gölgesi borsayı da olumsuz etkiledi ve borsa 2011-2015 yılları arasında % 40 oranda değer kaybederek yaklaşık 900 milyar MNT’lık zarara uğradıklarını hisse sahipler kabul etmişlerdir.
14. Ülke genelinde bu yılın ilk yarıyılı itibariyle kayıtlı 134813 şirketten 66388 şirket faaliyetlerini durdurdu veya faaliyet göstermemektedir. Diğer bir deyişle yerel 2 firmadan 1’i faaliyetini durdurmuştur.
15. Bu yılın ilk yarıyılı itibari ile Moğolistan’ın toplam dış borcu 23,5 milyar dolar veya bugünkü kur ile hesaplandığında 49,7 trilyon MNT veya beklenen GSYİH’nin %210’u aşmıştır.
16. Bu yılın ilk 7 ayı itibariyle bütçe açığı 2 trilyon MNT’ye ulaştı.
17. 2016 yılı için onaylanan bütçe geliri 7,013 trilyon MNT iken 1,8 trilyon MNT ile kesilerek bir önceki yıla göre 760,3 milyar MNT ile daha az gelir toplanması beklenmektedir.
18. Hükümetin borcu 2016 yılında 1 trilyon 85 milyar MNT’ye ulaştı ve geçtiğimiz 4 yılda 29 kat artmıştır.
19.Önümüzdeki yıldan başlayarak tahvil borçları ödenmeye başlayacak ve döviz rezervinin yetersizliği ve dünya piyasasında maden ürünlerin fiyatlarının düşmüş olması, Moğolistan’ın kredi derecelendirmesinin В2’ye düşmüş olması, 2016 yılında bütçe açığının 1 trilyon MNT olacak şekilde öngörülmesi gibi olumsuz nedenlerden dolayı tahvil geri ödemelerinin zora girme riskinin olduğu belirtildi.
20. Hükümet borcunun 2016 yılında 17 trilyon 311 milyar MNT olacağı şeklinde onaylanmış olsa da yılsonu itibariyle borç miktarı 21,3 trilyon MNT’ye ulaşacağı ve bu yıl beklenen GSYİH’nın %78’ini denkleşmesi beklenmektedir.
21. Bu yıl devlet bütçesinden iç ve dış borçları dışarıdan herhangi bir borç almadan ödediğimiz takdirde geriye Moğolistan’ın kamu faaliyetleri için sadece 1 trilyon 130 milyar MNT’lik finansman kaynağı kalacaktır.
22. Bu kadar kaynakla devlet memurlarının maaşları bile tam olarak ödenemeyecektir.
23. Hükümetin günlük faaliyetlerini sürdürebilmesi için ekstra 5,8 milyar MNT’ye ihtiyaç duyulacaktır. 2017 ve 2018 yıllarında Moğolistan bütçesi gelirleri hükümet borcu, kredi geri ödemeleri ve faiz ödemelerine de yetmeyecektir.
24. Ekonomik kriz ve üstüne banka sistemlerinin riski artması ile bankalar bundan sonraki dönem için sermaye kaynağı çekmek için хувь özellikle mevduat faizlerini % 19’a kadar yükseltmiş banka dışı mali kuruluşlar ve Tasarruf ve Kredi Kooperatifleri ile rekabete girerek mevduat faizlerini de arttırmaları beklenmektedir.
