Tarım ve Orman Bakanlığı COVID-19 Komisyonu Üyesi aynı zamanda Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Gıda Hijyeni Ve Teknolojisi Bölümü Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Muammer Göncüoğlu, yeni tip koronavirüs (Covid-19) sürecinde gıda alışverişlerinde ve hazırlamada alınacak küçük önlemlerin bulaşma riskini azalttığını vurguladı. Prof. Dr. Göncüoğlu, gıda hijyeninde 4 önemli adım olarak "Temizle-dezenfekte et, pişmiş ve çiğ ürünleri ayır, özellikle pişmiş olarak tüketilecek gıdaları merkez ısıları en az 70 dereceye ulaşacak şekilde pişir, gıdaları soğuk muhafaza et (En az buzdolabı sıcaklığı)" maddelerini sıraladı.
“Bakanlık gıda arzı ve güvenliğinde yoğun bir çaba sarf etmekte”
Tarım ve Orman Bakanlığı ve COVID-19 bilim kurulu komisyon çalışmaları hakkında bilgi veren Prof. Dr. Göncüoğlu, “Tarım ve Orman Bakanlığı COVID-19 hastalığı ile ilgili olarak bünyesinde bir ‘COVID-19 Bilim Komisyonu’ kurdu. Bilim Komisyonu toplantılarını yapmakta ve bu süreçte alınması gereken tedbirler ve yapılması gerekli uygulamalar ile ilgili kararlar almakta. Tabii bu tip komisyon ve kurulların aldığı kararlar tavsiye niteliğinde. Kurulun izlediği tüm süreç çiftlikten sofraya gıda güvenliği konseptine uygun olarak devam etmekte. Gıdaların ham maddeden satışa sunulana kadar tüm aşamaları ise sıkı bir şekilde izlemekte. Bu kapsamda Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hayvansal ve bitkisel üretimde çiftlikler, seralar, kümesler, ahırlar v.b. işletmeler, ham maddenin taşınması, kesimhaneler, gıda üretim tesisleri rutin olarak denetlenmekte. Ayrıca resmi denetlemelerde koronavirüs ile ilgili hazırlanan broşür-kılavuz-yönergeler paylaşılmakta ve eğitimler de verilmektedir. Bugüne kadar gelen çalışmalarda gözlemlediğim Bakanlık ve özel sektör hem gıda arzında hem de gıda güvenliğinin sağlanmasında yoğun bir çaba sarf etmekte” dedi.
Bu çalışmalara istinaden detayları paylaşan Prof. Dr. Göncüoğlu, Bakanlık tarafından alınan kararlar çerçevesinde gıda işletmecilerinin alması gerekli önlemleri şu şekilde sıraladı:
“Gıda değeri olan hayvanların sağlığını güvence altına alan ve bu sayede güvenilir gıda üretiminin başlangıcı sayılan hayvancılık işletmelerinde,
Hayvancılık işletmelerinde Koronavirüs önlemleri,
Tüketicilere yönelik olarak, ’gıda alışverişlerinde koronavirüs önlemleri’ ve ’gıda hazırlamada önlemler,
Tarımsal üretimin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla, çiftçilerimiz için koronavirüs önlemleri-tedbirleri,
Bu işletmelerde çalışan personelin sağlığını korumak amacıyla yapılması gerekli olan uygulamalar tüm Tarım İl Müdürlükleri’ne iletilmiş ve ayrıca ilgili kuruluşlar ile paylaşılmıştır.”
“Gıda işletmelerinde üretimde uygulanan standartlar güvenilirdir”
Türkiye’de Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmış bütün işletmelerin; COVID-19 hastalığından önce de 2011 yılında yürürlüğe giren ‘Gıda Hijyeni Yönetmeliği’ kapsamında devlete ve topluma karşı yükümlülüklerini yerine getirmekte olduğunu, rutin temizlik ve dezenfeksiyon uygulamalarını gerçekleştirdiğini kaydeden Prof. Dr. Göncüoğlu, “Bu uygulamalar hem direk halk sağlığının korunmasına hizmet etmekte hem de topluma yeterli ve dengeli gıda arzı ile toplumun bağışıklık sisteminin güçlü kalmasına hizmet etmektedir.
Gıda endüstrisi özellikle de entegre olanlar, gıda güveliği risklerini yönetmek ve gıda kontaminasyonunu önlemek için Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (HACCP) ilkelerine dayalı Gıda Güvenliği Yönetim Sistemlerine sahiptir. Bu sistem yukarıda bahsedilen iyi hijyen uygulamaları, temizlik ve sanitasyon, alt yapı gereklilikleri, tedarikçi kontrolü, depolama, dağıtım ve nakliye, personel hijyeni usul ve esaslarını kapsamakta. Türkiye’de gıda işletmeleri bu sistem gereklilikleri çerçevesinde üretim yapmaktadır.
Sadece COVID-19 için değil bütün gıda riskleri dikkate alındığında özellikle gıdaların ambalajlı bir şekilde satışa sunulmaları ve topluma bu şekilde arzı büyük önem teşkil etmekte.
Gıda ve ambalajları ile herhangi bir bulaşma vakası yoktur
Günümüze kadar elde edilen bilimsel veriler ışığında COVID-19 hastalığının gıda tüketimine bağlı şekillenmediği değerlendirilmektedir. Bununla birlikte gıda ambalajları ile bulaşmayla ilgili herhangi bir vaka ve bilimsel veri de bulunmamakta. Bu veriler ışığında WHO (World Health Organization - Dünya Sağlık Örgütü) en son 7 Nisan 2020 tarihinde yayınladığı kılavuzda gıda ve ambalajları ile herhangi bir COVID-19 bulaşı vakasının bulunmadığını belirtti. Gıda işletmelerinin rutin temizlik ve sanitasyon işlemlerinin uyguladıkları takdirde halk sağlığı kapsamında COVID-19 açısından gıda tüketimi ile kayda değer bir risk oluşmadığı ifade edilmiştir” ifadelerini kullandı.
Bununla birlikte diğer virüslerde olduğu gibi COVID-19 etkeninin de belirli sürelerde yüzeylerde canlı kalabildiği bildirildi. Bu nedenle gıda güvenliğinin 4 temel adımını uygulamak büyük önem taşımakta. “Bu adımlar uygulandığında ve tabii genel mutfak ve el hijyeni de uygun bir şekilde yapıldığında gıdaları gönül rahatlığı ile tüketebilirsiniz” diyen Prof. Dr. Göncüoğlu, söz konusu adımları şöyle sıraladı:
“Temizle-dezenfekte et,
Pişmiş ve çiğ ürünleri ayır,
Özellikle pişmiş olarak tüketilecek gıdaları merkez ısıları en az 70 dereceye ulaşacak şekilde pişir,
Gıdaları soğuk muhafaza et (En az buzdolabı sıcaklığı)”
Koronavirüs tedbirleri kapsamında gıda alışverişi ve hazırlaması
“Gıda alışverişlerinde ve gıda hazırlamada koronavirüs tedbirleri kapsamında bir değerlendirme yapıldığında; koronavirüsün iki temel bulaşma yolu olduğu unutulmamalı” diyen Prof. Dr. Göncüoğlu, “Bunlardan birincisi, koronavirüs taşıyan bir kimsenin konuşma, hapşırma veya öksürme ile havaya saçtığı damlacıkların solunmasıdır. İkinci olarak da üzerinde belirli yoğunlukta koronavirüs bulunan yüzeye dokunularak bunların elle ağız, burun ya da gözdeki yumuşak dokuya taşınmasıdır. Bu kapsamda dikkat edilecek hususlar şu şekilde sıralanabilir;
Alışverişe mümkün ise her gün değil haftada bir kez çıkın ve alışveriş listesi oluşturun,
Alışverişe yalnız çıkın,
Evden çıkmadan önce ellerinizi su ve sabunla en az 20 saniye ovalayarak yıkayın,
Yanınıza kolonya ve/veya el dezenfektanı alın,
Maske kullanmayı unutmayın,
Alışveriş sırasında elleriniz ile yüzünüze, ağzınıza, burnunuza ve gözünüze dokunmayın,
Alışveriş sırasında mümkün olduğu kadar az zaman geçirin, ilk önce göz ile seçim yapıp direk ürünü seçin,
Alışveriş sırasında sosyal mesafeye dikkat edin, insanlar ile aranıza en az 2 metre mesafe koyun,
Ödemelerde temassız ödeme seçeneğini kullanmayı tercih edin,
Kullanabiliyor iseniz bu aşamada tekrar kolonya ve/veya el dezenfektanı kullanın,
Eve geldikten sonra ellerinizi su ve sabunla en az 20 saniye ovalayarak yıkayın,
Alışveriş torbalarını boşaltın,
Çiğ tüketilecek gıdaları (meyve-sebze) bol suyla iyice yıkadıktan sonra buzdolabına kaldırın ve bol suyla iyice yıkadıktan sonra tüketin,
Daha sonra pişirilerek tüketilecek gıdalar ile tüketime hazır gıdaları ayırın,
Yemek öncesi ve sonrası ellerinizi su ve sabunla en az 20 saniye ovalayarak yıkayın”
