İSTANBUL (AA) - Anne ve babaların çocuk yetiştirirken sergiledikleri tutum ve davranışlar nedeniyle nitelendirilen "otoriter", "demokratik", "izin verici", "ihmalkar" ve "içgüdüsel" gibi çeşitli modellere son yıllarda "helikopter ebeveyn" de eklendi.
Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Çocuk Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Neriman Kilit, helikopter ebeveynlerin taşıdığı özellikleri, bu tip anne ve babalarla büyüyen çocukların gelecekte karşılaşacağı sorunları AA muhabirine değerlendirdi.
Helikopter ebeveynlerin sürekli çocuklarından bahsettiklerini, onlarla aynı hayatı yaşıyor gibi davrandıklarını dile getiren Kilit, "Bu ebeveynler çocuğuna aşırı odaklıdır, çocuğu dışında hayatında neredeyse başka bir şey yoktur, aşırı koruyucu ve kontrolcüdürler. Sürekli olarak çocuklarını düşünürler ve kaygılıdırlar. Çocukların yapmaları gereken sorumlulukları kendileri yerine getirirler. Onların kendilerinden ayrı bir varlık olduğunu kabullenmek konusunda sıkıntı yaşarlar. Sanki kendi uzantılarıymış gibi görürler." dedi.
Kilit, helikopter ebeveynle büyüyen çocukların öz güveninin düşük olduğunu, kendilerini ifadede sıkıntı yaşadığını anlattı.
Anne ve babanın çocuğun ifade etmesi gereken şeylerin birçoğunu kendilerinin yaptığına dikkati çeken Kilit, "Örneğin çocuğun karnı ağrıyorsa 'Karnımız ağrıyor', çocuğun sınavı varsa 'Sınavımız var' derler." diye konuştu.
Aileden görme ile genetik yatkınlık gibi hususların helikopter ebeveyne dönüşmede etkili olduğunu vurgulayan Kilit, bu durumun aynı zamanda daha girici, çabuk kaygılanıcı ve histerik olabilen kişilerde sıklıkla görüldüğünün altını çizdi.
Dr. Öğretim Üyesi Kilit, helikopter ebeveynlere daha çok annelerde rastlandığı, babaların çocuğun bakım sorumluluğunu daha çok eşlerine bıraktığı için annelerin girici tavırlarını arttırma eğiliminde olduğunu kaydetti.
"Değerli bebek" sahibi aileler daha sahipleniciTek çocuk sahibi ailelerin çocuklarını daha sahiplenici tutum sergilediğine işaret eden Kilit, "Tüp bebek gibi çok aranıp sonradan kavuşulmuş bir bebekse, çocuk bebekliğinde çok hastalık yaşamışsa, anne hamileliğinde çocuğunu kaybetme riskiyle karşı karşıya kalmışsa yani 'değerli bebek' durumu varsa bu durum daha çok ortaya çıkıyor." ifadelerini kullandı.
Kilit, helikopter ebeveynlerin, çocukları okulda arkadaşlarıyla tartıştığında aşırı müdahale ettiklerini, neredeyse karşı taraftaki çocukla bire bir tartışmaya girdiklerini, "Çocuğuma hiç kimse dokunamaz' şeklinde davrandıklarını dile getirerek, böyle durumlarda her zaman ebeveynlerin ebeveynlerle, çocukların çocuklarla konuşması gerektiğini bildirdi.
"Psikiyatrik rahatsızlıklar ve kişilikte kaymalara yol açıyor"Helikopter ebeveynlerin, çocuklarının gelecek yaşamlarında neden oldukları sorunları aktaran Kilit, şöyle devam etti:
"Çocuklarda kaygı bozuklukları, sıkıntı verici olaylarla başa çıkamama, hayatı daha depresif ve kaygılı algılama, tek başına birey olma konusunda problemler yaşama, öz güven düşüklüğü, ego bütünleşmesiyle ilgili sıkıntılar, bunlardan kaynaklı takıntı bozuklukları ve depresif bozukluklar gibi psikiyatrik rahatsızlıklar ve kişilikte kaymalara yol açıyor. İş ve üniversite yaşamında, ilişkilerinde, sosyal problem çözmelerinde, karşılaştıkları zorluklarla başa çıkmalarında, bir değişim yaşadığında tekrar ayağa kalkabilme potansiyelerinde, travma algılarında sorunlara neden oluyor."
Kilit, bu konuda en iyi modelin "demokrat ebeveynlik" olduğunu söyledi.
Helikopter ebeveyn olmamak için dikkat edilmesi gerekenleri sıralayan Kilit, "Şunu bilmek lazım: Bu çocuk bizim parçamız değil, ayrı bir birey. Tabii ki bu çocuğun kurallara ve sınırlara ihtiyacı var çünkü bu çocuklar bizim yaşadığımız hayatlara çıkacaklar. Biz kurallarla yaşamıyor muyuz, her istediğimiz oluyor mu? Öncelikle bunları bilerek işin içine gireceğiz. Kurallar koyacağız ama kuralları ve sınırları yaşı doğrultusunda çocuğumuza açıklayacağız. Neden bu kurallara uyması gerektiğini ve ileride ona nasıl faydaları olacağı söyleyeceğiz." bilgisini aktardı.
"Bir köşede dur, ben giderim çözerim" denmemeli"Sıcak kestane" örneğiyle ebeveyn modelleri arasındaki farkı açıklayan Kilit, şu ifadeleri kullandı:
"Mesela çocuk arkadaşıyla kavga etti, öğretmeni ona sesi yükseltti ve daha önce görmediği kaygı oluşturabilecek bir durumla karşılaştı. Bunu çocuğun eline bir sıcak kestane koymak olarak görelim. Çocuk bu sıcak kestaneyi anneye atıyor çünkü eli yandı. Burada beklediğimiz doğru anne ve baba tutumu kestaneyi elinde soğutması. Nasıl soğutacak? 'Olabilir, insanlar tartışma, yanlış anlamalar yaşayabilir.' diyecek ama çocuğunu gidip bu sorunu çözmesi yönünde cesaretlendirecek. 'Evladım, sen şöyle bir köşede dur, ben giderim çözerim.' demeyecek. 'Gider arkadaşlarınla konuşursun, arkadaşın çok üstüne gidiyorsa öğretmeninle iletişimle geçersin, her sorunun bir çözümü vardır.' deyip kestaneyi soğutup çocuğa geri atacak."
Helikopter ebeveynlerin çocuklarının çok büyük bir kısmının büyümek bile istemediğini vurgulayan Kilit, "Bir yandan öz güven düşüklükleri yüzünden anne ve babaya hırçın tavırları oluyor, bir yandan de aynı rahatlıkların devam etmesini istedikleri için sorumluluk almama tavırlarıyla karşı karşıya kalıyoruz." değerlendirmesinde bulundu.
Muhabir: Başak Akbulut Yazar
