AJANSLAR- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ısrarıyla faizin son 3 ayda 4 puan indirilmesi, Türkiye iş dünyasında giderek büyüyen bir tepkiye neden oluyor. Hem özel sektör hem bankalar, yatırım yapmak bir yana yeni zararları nasıl aşacağını düşünüyor.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın direktifi ile yatırım ortamını canlandırmak için üçüncü kez faiz indirimine gitmesi, daha önceki dönemlerde faiz indirimi talep eden ancak şu an yaşanan kur krizi nedeni ile borç yükü ve maliyetleri rekor derecede artan iş dünyasında giderek büyüyen bir tepkiyle karşılanıyor. Erdoğan, faiz indirimi ile yatırımların önünün açılacağını savunsa da, şirketler yatırım yapmak bir yana, 2022'de oluşacak yeni zararları aşamamaktan endişeli.
Özellikle Türkiye iş dünyasında sağ siyasetin kalesi sayılan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) uzun yıllardır destek verdiği hükümet politikalarına yüksek sesle karşı çıkmaya başladı. Edinilen bilgilere göre ekonomi politikalarına ilişkin TOBB içinde rahatsızlık giderek artarken, ülke genelinde yaklaşık 1,5 milyon şirket sahibini temsil eden oda ve borsa başkanları ekonomide alınan yanlış kararlara yönelik tepkilerini daha sık gösterecek.
TOBB Başkanı CHP ile görüştü
Son yıllarda Erdoğan yönetimine verdiği destekle öne çıkan TOBB Başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu, faiz indirimleri sonrasında özel sektörde yaşanan sıkıntılara tepki göstermişti. Ekim ayı sonunda "reel sektör tedirgin" açıklaması yapan TOBB Başkanı, 15 Kasım’da ise CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu ve ekibi ile özel bir görüşme gerçekleştirmişti. Oysa bundan birkaç yıl önce Kılıçdaroğlu ile Hisarcıklıoğlu arasında "hükümete destek" tartışması yaşanmıştı. CHP lideri Kılıçdaroğlu, Mayıs 2016’da yaptığı bir genel kurul konuşmasında TOBB’u hükümete kayıtsız şartsız destek vermekle eleştirmiş ve "TÜSİAD kadar yürekli olamadınız" demişti. Hisarcıklıoğlu da yanıt olarak, "Türkiye’de ana muhalefet boşluğu var ama ben ana muhalefet lideri değilim" diye konuşmuştu.
Bugüne kadar Erdoğan yönetimindeki ekonomi politikalarını koşulsuz destekleyen, yaptığı yazılı açıklamalarla ekonomide atılan her adımı ilk öven isim olarak öne çıkan Türkiye'nin en büyük ticaret odası olan İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) başkanı Şekib Avdagiç de son faiz indiriminin ardından iş dünyasında Erdoğan’ı eleştirenler kervanına katıldı.
Ekim ayında gerçekleştirilen 200 baz puanlık faiz indirimi sonrasında "TCMB'nin 200 baz puanlık faiz indirim kararı, yatırım ve ticaret yapmak isteyenleri ferahlatma önceliğini ortaya koyuyor" diyen Avdagiç, son indirimin ardından ise Twitter hesabı üzerinden piyasa dinamikleri ile TCMB faizi arasındaki bağın giderek zayıfladığını söyledi. Avdagiç, "Döviz kurlarının ihracat açısından rekabetçi kur sınırını aştığını, faiz indirimlerinin bankaların rotatif ve taksitli kredilerine yansımadığını ve kredilere ulaşımda sıkıntının devam ettiğini görüyoruz" ifadelerini kullandı.
Üretici kentlerde rahatsızlık artıyor
Ticaret Bakanı Mehmet Muş, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, döviz kurlarının da etkisiyle cari işlemlerde olumlu bir seyir izlendiğini belirterek, Türkiye’nin son iki ayda cari fazla verdiğine dikkat çekmişti. Yılsonunda cari açığın OVP’de öngörülen 21 milyar doların altında gerçekleşeceğine inandıklarını kaydeden Bakan Muş, hedeflerinin cari açık sorununu ülke gündeminden kalıcı olarak çıkarmak olduğunu vurgulamıştı. Ancak iş dünyası temsilcilerine göre, ihracatta yaşanan artış kalıcı değil, yalnızca geçici bir rahatlama sağlayacak.
"İhracatta beklenen sıçrama olmayabilir"
Türkiye’nin en önemli sanayi merkezlerinden biri olan Kocaeli’nin Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, "Son 2 aydır ihracat rekoru kırsak da, ihracatta beklenen sıçramanın olacağından şüpheliyim" diyor. Kurların artması ile sermaye malı ithalatında azalma yaşanmaya başladığına dikkat çeken Zeytinoğlu, "Belki şu an bu sayede cari açık düşüyor ama bu gelecekte büyüyemeyeceğiz anlamına da geliyor" diye konuşuyor.
"Faiz indiriminden kar değil zarar ettik"
Anadolu’nun önde gelen üretim ve ihracat merkezlerinden biri olan Kahramanmaraş’ın Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Şahin Balcıoğlu da faiz indirimi politikasına tepki gösteren isimlerden biri. Ticareti ve yatırımları canlandırmak amacıyla faiz indirimi yapmanın doğru bir karar olduğunu ancak gelinen noktada faiz indirimlerinden kar değil zarar ettiklerini ifade eden Balcıoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, "Geldiğimiz noktada, 10 kuruş kazanırken, 20 kuruş kaybediyorsak bu hesap bize çok faydalı gelmedi" diyor.
Başta sanayi firmaları olmak üzere neredeyse tüm şirketlerin çok borçlu olduğuna işaret eden Balcıoğlu, "Biz makinalarımızı Euro ile, pamuk ve çelik gibi hammaddelerimizi dolarla alıyoruz. Biz bunlardan kar edebileceğimiz yerde, faiz indiriminden net olarak zarar ettik" diye konuşuyor.
Bankalar da şikayetçi
Yalnızca özel sektör değil, finans sektörü de faiz indirimi sürecinin yarattığı kur krizi ve güvensizlikten şikayetçi. Türkiye’nin en büyük özel sermayeli bankası olan Türkiye İş Bankası’nın genel müdürü Hakan Aran, geçtiğimiz günlerde katıldığı bir tv programında faizi indirmenin kuru ve enflasyonu 'başıboş' bırakmak anlamına geldiğini söyledi ve "Bizim sorunumuz enflasyon beklentilerinin, enflasyonun bozulması ve kontrol altına alınmasının güçleşmesi" diye konuştu.
Yatırımlarda artış sağlanamıyor
Faiz indirimleri, ekonomiyi düze çıkarması beklenen özel sektör yatırımlarında da arzu edilen artışı sağlamıyor. Geçtiğimiz günlerde Türkiye iş dünyasının en etkili örgütlerinden TÜSİAD’ın başkanı Simone Kaslowski, üst üste gerçekleştirilen faiz indirimleriyle Türkiye'nin önüne gelen fırsatları kaçırdığını savunarak, "Piyasayı canlandırmanın yolunun maalesef sadece faizi düşürerek olamayacağını artık hepimiz görmüş olmalıyız" açıklaması yapmıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da iş dünyasında yeni yatırım iştahının olmamasını TÜSİAD’ı hedefe koyarak eleştirmiş ve "Siz nasıl insansınız? Sen işadamıysan yatırımdan yanaysan işte size kredi. Alın krediyi ve yatırımı yapın. Ben sizden yatırım, istihdam, üretim, ihracat istiyorum. O zaman kaçıyorlar. Bunlar nasıl iş adamı? Sonra bize sallıyorlar. İstediğiniz kadar sallayın tutmaz" demişti.
"Şirketler 2022 bütçesi hazırlayamıyor"
Erdoğan’ın sözlerine karşın, iş dünyası temsilcileri yatırım yapabilmek için gerekli koşullardan giderek uzaklaşıldığı görüşünde. Türkiye genelinde 30 federasyon, 276 dernek üzerinden 40 bine yakın şirketi bünyesinde barındıran Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) da faiz indirimlerindeki ısrara karşı sesini daha fazla yükseltiyor. Türkiye'de toplanan kurumlar vergisinin yüzde 86’sını, dış ticaretinin yüzde 83’ünü sağlayan üyeleri adına konuşan TÜRKONFED Başkanı Orhan Turan, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, "Faizi-enflasyonu indirmekle uğraşacağımıza, riskleri azaltmaya odaklanmalıyız" diyor.
Şirketlerin kurdaki belirsizlikten dolayı 2022 bütçesi hazırlayamadıklarına işaret eden Turan, şu görüşleri dile getiriyor: "Geçen yıl yüzde 7,5 ile borçlanırken, bu yıl borçlanma oranı yüzde 20’lere çıktı. Gelecek yıl kaça borçlanacağımızı iş dünyası olarak öngöremiyoruz. Bu da sanayicideki yatırım iştahının kırılmasına neden oluyor. İş dünyamız bu süreçten hem finansman hem rekabetçilik açısından kötü etkileniyor. Artık faizi ve enflasyonu indirmekle uğraşacağımıza risklerini azaltmaya odaklanmamız lazım."
