İHA - Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bir gazetede yer alan ‘Rifat Baba Kapıları Tuttu’ başlıklı haberle ilgili açıklamasında "TOBB’a yapılan görevlendirmeler Yüksek Planlama Kurulu tarafından verilen yetkilere dayanılarak yapılmıştır" denildi. Bakanlık açıklamasında şu bilgilere yer verildi:
“Haberde ifade edilen Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli, 3996 sayılı 'Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun' ve bu kanunun 'Uygulama Usul ve Esaslarına İlişkin Karar' da düzenlenmiştir.
Anılan mevzuatta YİD modeli, özel bir finansman modeli olduğu, elde edilecek kar dahil yatırım bedelinin işletici kuruluşa, işletme süresi içerisinde ürettiği mal veya hizmetin idare veya hizmetten yararlananlarca satın alınması suretiyle ödenmesi olarak tanımlanmıştır.
Bundan da anlaşılacağı üzere bu modelle yenilenen gümrük kapılarında bulunan gelir getiren ticari alanların şirket tarafından işletilmesi doğal bir işlemdir.
Bakanlığımızca her yıl milyonlarca dolarlık dış ticaret işlemlerinin gerçekleştiği, milyonlarca turistin ve aracın giriş-çıkış yaptığı kara gümrük kapılarımız, kamu-özel sektör işbirliğinin en güzel örneklerinden birini oluşturan, Yap-İşlet-Devret modeliyle bütçeden bir kuruş bile
harcanmaksızın yenilenmektedir.
Bakanlığımız 2014 yılı yatırım bütçesi toplamının 124 milyon 750 bin TL olduğu gerçeğiyle bakıldığında, bugüne kadar Bakanlığımızca YİD modeli modernize edilen 8 gümrük kapımızın toplam yatırım tutarının 265 milyon 266 bin 871 Türk Lirası, 2012 yılında Uygulama Sözleşmeleri imzalanan 4 gümrük kapımız ile 1 lojistik merkezimiz için 248 milyon 785 bin 736 Türk Lirası yatırımın öngörüldüğü dikkate alındığında genel bütçe imkanları ile bu yatırımların yapılma zorluğu kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.
Bütçe dışı alternatif finansman imkanı sağlaması, kısa sürede sağlıklı bir altyapıya kavuşturması, hizmet için gereken fiziki yapının yanı sıra her türlü teknoloji imkanıyla donatılması, iş akışlarının doğru kurgulanması, bu kurguya uygun yapılanma ile sınır geçişlerinin kolaylaştırılması, hizmet alan ve hizmet sunanların genellikle yerleşim yerinden uzak olan bu noktalarda ihtiyaçlarının karşılanması, diğer ülkelere iyi uygulama örneği teşkil etmesi, yasal prosedürlerin tamamlanması sonrasında ortak kapı modelinin hayata geçirilebilir olması gibi gerekçelerle Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli tercih edilmiştir.
2012 yılında Yap-işlet-devret modeli kapsamında modernize edilen gümrük kapılarımız, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) tarafından yayımlanan Sınır Geçiş Noktalarındaki En İyi Uygulamalar El Kitabında, iyi uygulama örnekleri arasında gösterilmiştir.
Sınır Kapılarının Yap-İşlet-Devret Modeliyle Modernizasyonu Projelerinde görevlendirmeler neden TOBB’a yapıldı?
Sınır güvenliği, gümrük işlemlerinin niteliği ve sürekliliği gibi nedenlerle görevlendirmeler Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşu olan TOBB’a yapılmıştır.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin kuruluş ve işleyişine ilişkin esasları düzenleyen 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 54 üncü ve 56 ncı maddesinde de; Birliğin, bu kanunda belirtilen kuruluş amaçları ve görev alanı çerçevesinde kendisine tevdii halinde, mevzuatla bakanlıklara veya kamu kurum ve kuruluşlarına verilen görevleri de yerine getireceği hüküm altına alınmıştır.
06.08.1994 tarihli ve 94/5907 sayılı (mülga) BKK’nın 'Görevlendirme Usulleri' başlıklı 11 inci maddesinin ikinci fıkrasında 'Görevin gereğine göre bu usullerden hangisinin uygulanacağı idarece tespit edilir' hükmü yer almakta daha sonra yürürlüğe giren 2011/1807 sayılı Kararın 14 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında sınır güvenliği ve gümrük işlemlerinin niteliği vurgulanmıştır.
Kapıkule Gümrük Kapısı ile ilgili olarak imzalanan sözleşmenin iptali ile açılan dava ile ilgili olarak Danıştay 13. Dairenin verdiği 24.12.2010 tarihli, E:2010/1588;K:2010/8750 sayılı kararda; belli istekliler arasında kapalı teklifin uygulanmasında hukuka aykırılık bulunmadığından davacının temyiz talebi reddedilmiştir.
TOBB’a yapılan görevlendirmeler Yüksek Planlama Kurulu tarafından verilen yetkilere dayanılarak yapılmıştır.
YİD kapsamında modernize edilen sınır kapılarının yatırım tutarları ile Gümrük Turizm İşletmeleri A.Ş. tarafından Sayıştay Başkanlığına da sunulan yeminli mali müşavir onaylı gelir tablosundaki rakamlar değerlendirildiğinde tahmini yatırım tutarları ile brüt gelirler karşılaştırılması sonucu yapılan analizin gerçek durumu yansıtmadığı gibi çıkan sonuçların değerlendirmesinin ekonomik konjonktürle birlikte yapılması gerekmektedir.
Değişkenlik nedenlerinin ekonomik konjonktürün yanında, ülke güvenliği, dış politika argümanları Bakanlığımız görev alanında belirleyici unsurlar olup bunlarında maliyet ve gelir kalemleri üzerindeki etkileri ani ve büyük ölçekli olabileceği ve bunların önceden öngörülmesinin çok zor olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.
Kaldı ki işletici kuruluşta bu görevlendirmelerde risk almaktadır. Örneğin TOBB tarafından 31 milyon TL harcanarak modernize edilen Nusaybin Gümrük Kapısı Suriye’deki olaylar nedeniyle işletmeye açılamamış iç gümrük olarak hizmet vermesi yoluna gidilmiştir.”
