ABD'nin yıkıcılığını gitgide artırarak uzun yıllardır yaptırım kıskacına aldığı İran'da geçen hafta düzenlenen ACU zirvesinde dolarsızlaşma baş gündem maddesi olurken, SWIFT'e alternatif yeni finansal sistem de ele alındı.
İran: SWIFT'in yerini tümüyle alabilecek kapasitede
Uluslararası ödemeler, genellikle SWIFT (Brüksel merkezli Dünya Bankalararası Finansal Telekomünikasyon Birliği) kullanılarak muhabir bankalar aracılığıyla gerçekleştiriliyor.
İran Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Muhsin Kerimi ise yeni ödeme sisteminin SWIFT'in yerini tümüyle alabilecek kapasitede olduğunu ve küresel dolarsızlaşma hareketinin işini kolaylaştırabileceğini söyledi.
ACU üyelerinin kullanımı için
Açıklamalara bakılırsa yeni finansal sistem, yalnızca ACU üyesi devletler tarafından kullanılacak, ancak Suriye gibi ABD ile müttefiklerinin yaptırımlarına maruz kalanlar dahil olmak üzere diğer ülkeler de katılmak için başvurabilecek.
ABD'nin yaptırım uyguladığı ülkelere can simidi
Bangladeş, Butan, Hindistan, İran, Maldivler, Myanmar, Nepal, Pakistan, Sri Lanka merkez bankalarının oluşturduğu ACU'ya bu amaçla Belarus ve Mauritius'un ulaştığı belirtildi.
İran Merkez Bankası Başkanı Muhammed Rıza Farzin, geçen hafta Tahran'daki ACU zirvesinde yaptığı konuşmada, ABD dolarından vazgeçilmesinin, üye devletlerin döviz rezervlerinin korunmasına yardımcı olurken, ikili ticaret anlaşmalarının etkili şekilde sonuca bağlanmasını mümkün kılacağını söyledi.
'İran'ın uluslararası ticaretinin yüzde 10'undan azı dolarla'
İran Ekonomi Bakanı İhsan Handuzi'ye göre İran artık uluslararası ticaretinin yüzde 10'undan azında dolar kullanıyor, yani bu oranın yüze 30 olduğu 2 yıl öncesine göre epey yol kat etti.
Önceki ABD Başkanı Donald Trump'ın İran nükleer anlaşmasından çekilip çok ağır ABD yaptırımlarını devreye sokmasına koşut, 2018'den beri SWIFT'in İran bankalarında kullanılması yasak.
Rusya yaptırımlarına SWIFT dahil
İran gibi Rusya'nın da ABD ile müttefiklerinin yaptırımları yüzünden SWIFT kullanması yasak.
ABD'nin yaptırım dalgasına ilk kez hedef olduğu 2014'te kendi ulusal ödeme sistemini geliştirmeye başlayan Rusya'nın geçen yıldan beri Ukrayna gerekçesiyle maruz kaldığı yeni yaptırım dalgasına Rus bankalarının SWIFT'ten bloke edilmesi dahil.
Rusyalı SPFS ile İranlı SEPAM el ele
Dolayısıyla Rusya hükümetinin güvenilir alternatif olarak teşvik ettiği yerli sistem SPFS, yurt içi ve dışında bankalar arasında finansal mesajların aktarılmasını sağlıyor. Rusya Merkez Bankası'na göre, sistemde şu anda 14 ülkeden 115 yabancı kuruluş dahil olmak üzere 469 katılımcı bulunuyor.
Ocak 2023'te Tahran'da düzenlenen törenle İran ile Rusya merkez bankaları, ticareti artırmaya ve iki yönlü banka işlemlerini kolaylaştırmaya yardımcı olmak için ulusal bankalararası iletişim ve transfer sistemlerini birbirlerine bağlayacak bir anlaşma imzaladı. İran ile Rusya'nın bankalarının aralarında para transfer etmesine ve yaptırım mekanizmasından kaçınmasına izin veren finansal mesajlaşma sistemi de anlaşmaya dahildi.
Anlaşmanın temeli, İran bankalarının 52 şubesi ve adı açıklanmayan 4 yabancı bankanın, İran'ın SEPAM sistemini kullanarak Rusya'nın SPFS sistemini kullanan 106 bankayla bağlantı kurması.
İran adına anlaşmayı imzalayan Merkez Bankası Başkanı Yardımcısı Kerimi, durumu şöyle özetlemişti:
"İran, SWIFT'in Rus alternatifi SPFS'ye katıldı. Dolayısıyla SPFS'e üye tüm bankalar bizim ödeme sistemimize bağlanabilir, sonuç olarak İran bankaları da o yabancı bankalarla bağlantı kurabilir... İran bankalarının artık SWIFT'e ihtiyacı yok."
