AA -
Sahel bölgesinde yer alan ve ortak sınır hattı paylaşan Mali, Nijer ve Burkina Faso, yaptırımlar nedeniyle ilişkilerin gergin ilerlediği bölgesel topluluk ECOWAS'tan en kısa sürede ayrılacağını duyurdu.
Üç ülkenin yayımladığı ortak bildiride, "yabancı güçlerin etkisinde kalmak" ve "ilkelerine ihanet etmekle" suçlanan ECOWAS'ın kendileri için "tehdit" oluşturduğu belirtildi.
ECOWAS ise söz konusu ülkelerin henüz Topluluktan böyle bir talepte bulunmadığı ve "siyasi çıkmaza" çözüm bulma konusunda kararlı olduklarını açıkladı.
Darbelerden sonra ECOWAS ile kopma noktasına gelen ilişkiler
Ordunun 2020'de Mali'de, 2022'de Burkina Faso'da ve 2023'te Nijer'de yönetime geçmesinin ardından ECOWAS ile gerilim arttı.
ECOWAS, askerleri yönetimden uzaklaştırmak için Mali ve Nijer'e ağır yaptırımlar uyguladı hatta Nijer'e askeri operasyon düzenleme kararı aldı.
Tüm yaptırımlara ve askeri operasyon kararına rağmen üç ülkede de sivillerin yönetimi devralmasına ilişkin herhangi bir gelişme kaydedilemedi.
Mali'de 2020'deki darbeyle başa geçen Albay Assimi Goita'nın, Şubat 2024'te yapılacak demokratik seçimleri "teknik nedenlerle" belirsiz bir tarihe ertelemesi ECOWAS ile ipleri kopma noktasına getirdi.
Burkina Faso'da Eylül 2022'de yönetimi ele geçiren İbrahim Traore de seçimleri 2024 yazında yapmayı planladıklarını ancak önceliğin seçimler değil terörle mücadele olduğunu söyledi.
Nijer'de Muhammed Bazum'u deviren ve hala ev hapsinde tutan Abdurrahmane Tchiani yönetimi ise seçim takviminin henüz başlamayan "ulusal diyalog" sonrasında belirleneceğini ve geçiş sürecinin 3 yılı aşmayacağını duyurdu.
Üç ülke dışişleri bakanından federasyon kurma tavsiyesi
ECOWAS'ın Nijer'e olası askeri müdahale planına karşı ortak savunma gücü oluşturmak isteyen üç ülke, Eylül 2023'te "Sahel Devletleri İttifakını (AES)" kurdu.
AES'ye göre, imzacı ülkelerden birine yapılan saldırı, diğer ülkelere de yapılmış kabul edilecek ve silahlı güç kullanımı da dahil tüm taraflar tek tek ya da toplu olarak karşılık verebilecek.
Öte yandan, söz konusu üç ülke Sahel'de terörle mücadele amacıyla Şubat 2014'te kurulan G5 Sahel Gücü'nden vadedilen hedeflere ulaşılmadığı gerekçesiyle farklı zamanlarda ayrıldı.
Çad ve Moritanya'nın da bulunduğu görev gücü, üç üyenin ayrılmasıyla işlevsiz hale geldi.
Aralık 2023'te bir araya gelen üç ülkenin dışişleri bakanları, nihai amacı federasyon olan bir konfederasyon kurulması yönünde aldıkları tavsiye kararını kamuoyuyla paylaştı.
Hala tavsiye niteliğindeki federasyon kurma kararına 3 ülke liderinin sıcak yaklaştığı biliniyor.
ECOWAS'tan ayrılmak için bir yıl önce bildirim şart
Mali, Nijer ve Burkina Faso, en kısa sürede ECOWAS'tan ayrılacaklarını duyursalar da topluluktan resmen ayrılmak için bir yıl beklemeleri gerekiyor.
ECOWAS iç tüzüğüne göre, topluluktan çekilmek isteyen herhangi bir üye devlet bu kararını yazılı olarak İcra Kuruluna bildirecek ve üye devletleri bilgilendirecek.
Bildirim tarihinden bir yıl sonra talepte bulunan devletin ECOWAS üyeliği sona erse de bu bir yıl boyunca ECOWAS anlaşmasının gerekliliklerini yerine getirmekle yükümlü olacak.
Dolayısıyla 3 ülkenin ECOWAS'tan çekilmesi için en az bir yıl gerekiyor.
Ortak pasaport ve gümrüksüz ticaret hakkı sonlanacak
Öte yandan, 3 ülkenin topluluktan çekilmesi, bu ülke vatandaşlarının hayatında da bazı değişikliklere neden olacak.
Zira ECOWAS üyesi ülke vatandaşları, üye ülkeler arasında vizesiz seyahat kolaylığı sağlayan ortak bir pasaport kullanıyor.
Mali, Nijer ve Burkina Faso, topluluktan çekilirse hem ortak pasaport hakkını kaybedecek hem de üye ülkeler arasındaki gümrüksüz ticaret için kurulan serbest ticaret bölgesinin dışında kalacak.
En son Moritanya ayrılmıştı
Denize kıyısı olmayan Mali, Nijer ve Burkina Faso topluluktan ayrılırsa, ECOWAS'ın tüm üyeleri, denize kıyısı bulunan devletlerden oluşacak.
ECOWAS, Benin, Burkina Faso, Cabo Verde, Fildişi Sahili, Gambiya, Gana, Gine, Gine Bissau, Liberya, Mali, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone ve Togo'dan oluşuyor.
Topluluktan en son 2000 yılında Mağrip Arap Birliğine üye olmak için Moritanya çekilmiş ancak bu talebini 1999'da ECOWAS'a bildirmişti.
