Değişen ihtiyaçlar doğrultusunda bazı işletmeler; yapılan işin farklı saatlerde yoğunlaşması ve kalan saatlerde durma noktasına gelmesi sebebiyle çalışma saatlerinde farklı düzenlemeler yapmaya çalışırlar.

Bu düzenlemelerden en yaygın olanı da gün içerisinde birden fazla ara vermek üzere hazırlanmış olan çalışma sistemidir.

“Antraktlı çalışma”, “antreli çalışma” veya “aralıklı çalışma” adı verilebilen bu sistem hakkında İş Kanunu’nda henüz bir düzenleme bulunmadığı için 3 farklı isimle de ilgili çalışmalara ulaşabilirsiniz.

Bu düzenlemelere en çok ihtiyaç duyulan sektörün başında da turizm gelir.

Konuyu daha iyi anlamak için bir örnekle devam edeyim.

Otellerin özellikle restoran bölümleri belirlenen saat aralıklarında açıktır. Öğünlerin hangi saat aralıklarında yapılacağı önceden belirlenir ve iş planı bu düzene göre yapılır.

Birçok turizm sektörü çalışanının mesai saatleri, çalıştıkları işletmenin iş yoğunluğuna göre düzenlenir.

Aşağıdaki gibi öğün saatlerine sahip bir işletme düşünelim.

Kahvaltı: 07:30-10:00
Öğle: 12:00-14:30
Akşam: 19:00-21:00

Bu işletme garson/komi sayısını belirlenen öğün saatlerinde arttırmaya, öğünler arası kalan saatlerde azaltmaya ihtiyaç duyacaktır.
Çünkü öğün saatlerinde bütün müşterilere yetebilecek sayıda çalışana ihtiyaç duyar fakat müşterilerin restorandan ayrıldığı ara saatlerde çok daha az sayıda çalışan ile işine devam edebilir.



İşletme bu noktada kişi planlamasını kişilerin pozisyonlarını baz alarak ve müşteri yoğunluğuna dikkat ederek ayarlar. Yani örneğin öğün saatleri arasındaki zaman aralıklarında garson sayısını 9’dan 2’ye düşürebilir, bu saat arası çalışanlara “ara” kullandırabilir.

Gün içerisinde çalıştığı mesai saatleri arasına daha uzun dinleme araları eklenen çalışanın işten çıkış saati de bir o kadar uzar.

Yukarıda da belirttiğim gibi iş kanununda “antraktlı çalışma”, “antreli çalışma” veya “aralıklı çalışma” adında bir düzenleme yer almamaktadır. Bu nedenle çalışma saatlerini/molaları ayarlarken genel olarak iş hukukunda yer alan maddeleri göz önünde bulundurmanız gerekir.

Antreli çalışma sisteminde nelere dikkat edilmelidir?

1)    12 saat dinlenme süresi olmalıdır
Kişinin bir gece önceki işten çıkış saati ile ertesi gün işe başlama saati arasında 12 saat boşluk olmalıdır. Yani akşam 21:00’de mesaisi biten işçinin ertesi gün 9’dan önce iş başı yapmaması gerekir.
2)    11 saatten fazla çalışılamaz
Karşılıklı anlaşarak mesai saatleri bitiminde fazla çalışma yaptırılabilir ancak fazla çalışma ve mesai saati toplamı 11 saati aşmamalıdır.

3)    Ara dinlenmeleri bölünemez 
İş Kanunu’na göre çalışanların 1 saat öğle, öğleden önce ve sonra 15’er dakika olmak üzere toplam 30 dakika ara dinlenme süreleri vardır. Antreli çalışma uygulamalarında bu ara dinlenmeler bölünüp daha aza indirgenemez. Yani çalışanın öğle arası olan 1 saat, 2 yarım saate bölüm farklı saatlerde kullandırılamaz veya 10’ar dakika ara verilemez.

4)    Antrelerde tamamen serbest olunmalıdır
Çalışan ara dinlenmelerini istediği kıyafetle, dinlenmeyi tercih ettiği herhangi bir faaliyetle değerlendirilebilir. İş kıyafetleriyle, elinde her an çağırılabileceğini bildiği bir telefonla veya her an tekrar işe çağırılabileceği bir konumda olması durumunda kişi bu süreçleri çalışma saati olarak değerlendirme hakkına sahiptir. Kısaca, “işe hazır” konumda olmak çalışanların dinlenme sürelerini etkin kullanamamasına, iş ile psikolojik ve fiziksel ara verememelerine; yani sağlıklı dinlenememelerine sebep olur. Bu da kanunen bu saatlerin çalışma saatinden sayılabileceği anlamına gelir.

5)    Ara dinlenmeler iş yeri dışında değerlendirilebilir
Yukarıdaki maddenin çok benzer bir detayıdır aslında. Birçok çalışandan ara dinlenmeleri esnasında işletmede veya işletmeye yakın yerlerde bulunmaları istenir. Ancak iş yerinde veya iş yerine yakın bir yerde verilen her dinlenme, psikolojik ve fiziksel olarak işe hazır konumunda olmamızı gerektirir. Bu nedenle işletmeler çalışana bu şekilde bir talepte bulunmayıp, çalışanı bu süreçte serbest bırakmalıdırlar. Ancak çalışan bu arayı isterse iş yerinde, isterse iş yerine yakın bir yerde, isterse de geç kalmaması kaydıyla işletmeye çok uzak bir yerde değerlendirebilir.

6)    Ara dinlenmeleri kısa ve sık olmamalıdır
Çalışana verilen aralarının kısa ve sık olması, kişinin ara dinlenmelerini etkin kullanamamasına sebep olur. Örneğin 1 saatlik 4-5 tane antresi olan bir çalışanın bu saatler aralığında rahatça dinlenmesi beklenemez, çünkü aralarını işletme dışında geçirecek olan bir çalışanın ara dinlenmesinin bir kısmı yola gidecektir. Bu da çalışanın bir nevi zorunlu olarak ara molasını işletmede geçirmesine, yani “işe hazır” konumda beklemesine sebep olur. Daha önceden de belirttiğim gibi işe hazır konumunda geçirilen süreler çalışma saatinden sayılabilmektedir.

Bu maddeleri göz önünde bulundurarak antreli çalışma sistemini nasıl düzenleyebiliriz?

Antreli çalışma sistemi hem işletme hem de çalışan için yorucu bir sistemdir. Yukarıda belirttiğim gibi özellikle turizm işletmeleri değişen ihtiyaçlar sebebiyle bu sistemi tercih etmektedirler.



Çalışma saatlerini düzenlerken öncelikli önerim, kişilerin ara dinlenmelerini mümkün olduğunca uzun tutmak olacaktır. Böylece hem çalışan kendisine gerçekten dinlenebileceği bir vakit ayırabilir, hem de işletme bu düzenlemeden etkin bir biçimde yararlanabilir.

Tabi işletmenin, çalışanların ara dinlenmelerinde eğlenip, iş stresinden uzaklaşabilecekleri bir alan oluşturmaları, mesai saatleri içerisindeki iş verimini ve çalışan memnuniyetini oldukça yükseltecektir.

Örneğin bir oyun odası veya dinlenme odası gibi kişilerin molalarında hobileriyle ilgilenip iş stresinden bir nebze uzaklaşabilecekleri bir ortam yaratılabilir. Oluşturulan alan için seçilen renkler bile araştırmalara göre kişilerin iş verimini ciddi oranda etkilemektedir.



Herhangi bir sorunuz ve tavsiyeniz olursa bana her zaman ulaşabilirsiniz.

Sevgiyle kalın...