Türk dünyası mutfak kültüründe geleneksel Azeri yemeklerinin seçkin bir yeri vardır. Çok çeşitli ve lezzetli Azeri yemekleri genellikle etli, sebzeli, sütlü, hamur işli yemekler ve pilavlarla çorbalardan oluşur. Zeytinyağlı yemekleri yoktur. Azeri mutfağında dikkat çeken bir husus da şudur; Aynı türe ait yiyeceklerin pek çok çeşidinin olması. Sözgelimi dolma ve sarmanın 30'dan çok, pilavın 100'den fazla çeşidinin olduğu bilinmektedir. Bu durum çorbalar, hamur işleri, et ve sebze yemekleri, tatlılar, salatalar için de geçerlidir. Azeri yemekleriyle halk tababeti arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Hamur yemekleri (umaç, erişte vb.) daha çok soğuk algınlığında, sindirim hastalıklarında kullanılır. Kellepaçanın ses telleri tahrişi, öksürük vb. üst solunum yollan rahatsızlıklarına iyi geldiği belirlenmiştir. Azerbaycanda yemek yapanlara aşbaz denir. Yemek genellikle kadınlar tarafından yapılır.
Azeri mutfağının ana menüsü hamur işleri ve et ile yapılan yemeklerden oluşmaktadır. Azeri yemekleri koyun eti ağırlıklı olup dana eti ve kanatlı hayvanların etlerinden yapılan yemekleri de vardır. Etlerden genellikler kavurma, kurutma ve bastırma yapılıp kış için hazırlanır. Yemeklerini genelde ayçiçek, tereyağ ve kuyruk yağı ile yapmayı tercih ederler. Sofralarında her zaman gül şerbeti, ayran ve reçel bulunur. Kırsal kesimde yaşayanlar ekmeklerini haftada bir kez tandırda yaparlar. Belirli zamanlarda lavaş ve yufka ekmeği pişirilir ve saklanır. Yufka ekmeği kurutularak saklanır. Tüketilmek istendiğinde yemekten 10 dk. önce üzerine su serpip yumuşaması sağlanır. Diğer ekmek çeşitleri ise külçe, kömbedir.
Azerbaycan mutfağının çorbaları sütlü, yoğurtlu, tavuklu, etli sebzeli, etsiz sebzeli, işkembeli, balıklı çeşitleriden oluşur. Sabah kahvaltılarında çay, zeytin, peynir, yumurta, tereyağı, börek, ekmek çeşitleri bulunur. Çay saatlerinde çayın yanında şekerleme, pasta veya reçel sunulur. Azerilerin öne çıkan reçelleri arasında domates, taze ceviz, karpuz kabuğu, patlıcan, erik, kayısı ve şeftali reçelleri vardır. Halk arasında “Parmaklar yemeğin tadını hisseder” tabiri oldukça kullanılır. Çünkü Azeriler yemeğin tadını parmak uçlarının verdiğini düşünürler. Bu yüzden aile içinde yemekleri ve özellikle de pilavı elle yerler.
Azeri yemeklerinin en güzel örneklerinden biri; GÜRZE
Malzemeler
Kişi başına 200 gr. koyun eti
80 gr. buğday unu
25 gr. yağ
Yumurta
50 gr. yoğurt
0.1 gr. tarçın
Karabiber ve tuz
Yapılışı
Gürze için et soğan ile birlikte kıyma makinesinden geçirilir, üzerine karabiber, tuz koyup karıştırılır, tavada kavrulur. Una tuz (bazen yumurta), su koyarak katı hamur yapılır. 1 mm kalınlığında yayılır ve çapı 5 cm olacak daireler kesilir. Hazır olan kıymadan dairelerin ortasına koyulur ve bir ucu açık kalacak şekilde kapatılır. Hazır olduktan sonra bulyonda pişirilir. Gürze bulyonun üzerine çıktığında pişmiştir. Sofraya verilirken bulyondan alınan gürzeler tabağa koyulur, üzerine yağ ve kıymanın geri kalan kısmı dökülür. Sonra üzerine tarçın atılır, ayrıca tabakta ise yoğurt koyulur.