Bu tabire uyan gelirlerin unsurları olarak;
1. Ticari Kazanç
2. Zırai Kazanç
3. Ücretler
4. Serbest Meslek Kazançları
5. Gayri Menkul Sermaye İratları
6. Menkul Sermaye İratları
7. Diğer Kazanç ve İratlar
Tespit edilmiştir. Aynı zamanda burada belirtilen unsurların elde edilişinde gerçek ve safi miktarlar vergiye tabi tutulur.
Gelir unsurları arasında “Diğer ve Kazanç İratlar” konusuna giren ve bazı hallerde gerçekleşen gelirleri değerlendirelim. Unsurlar arasında 7’nci sırada olan “Diğer Kazanç ve İratlar”;
1. Değer Artışı Kazancı
2. Arızi Kazançlar
Olarak tespit edilmiştir.
Değer Artış Kazançları
a. İvazsız olarak elde edilen ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süre ile elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya sermaye piyasası araçların elden çıkarılması halinde sağlanan kazançlar.
b. Arama, işletme ve imtiyaz hakları alametifarika, marka ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses-görüntü bantlarının elden çıkarılması ile ilgili kazançlar.
c. Telif haklarının ve ihtira beratlarının (Bilinen araç, gereçlerle ve yaratıcı güçle yeni bir şey bulana, bulduğu şeyden bir süre yalnız kendisinin yararlanması için devletçe verilen belge) müellifleri, yazarları, mucitleri ve bunların kanuni temsilcileri haricinde kalanların elde ettikleri kazançlar.
d. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar.
e. Faaliyeti durdulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından kazançlar.
f. Gayrimenkullerin iktisap yani elde edildiği tarihten itibaren 5 yıl içinde satılmasından doğan kazançlar. Değer Artışı Kazancı kavramını teşkil eder.
g. “Değer Artış Kazancı”nın 2016 yılı içerisinde 11 bin TL kısmı vergiden istisna edilmiştir. “Değer Artışı Kazancı” hesaplarken kazanca konu olan Menkul Kıymet ve Gayri Menkul Sermaye alış bedellerinin satılan döneme ilişkin yükseltilmesi ve gerçek bedeli uygulamak amacı ile endeksleme metodu kullanarak safi kazanç elde edilir. Endeksleme yapılırken artış oranı hesaplaması konusu da dikkate alınmalıdır. Burada esas alınacak oran yüzde 10’dur. Daha az olması halinde endeksleme yapılmadan alış ve satış arasındaki tutarlar hesap edilecektir.
Arızi Kazançlar
a. Arızi olarak ticari muameleye dayalı şekilde elde edilen kazançlar.
b. Ticari veya zirai işletmenin yapılmaması, yapıldıysa kapatılması, ihale artırma ve eksiltme işlerinin yapılmaması halinde elde edilen kazançlar.
c. Gayrimenkullerin tahliyesi veya kiracılık hakkının devir edilmesi esnasında elde edilen kazançlar.
d. Arızi olarak elde edilen “Serbest Meslek Faaliyetleri”nden elde edilen kazanç.
e. Gerçek usulde mükellefiyetin kapattıkları işleri ile ilgili kapattıktan sonra elde ettikleri kazançlar.
f. Arızi kazancın da vergiden muaf tutulan kısmı vardır. 2016 Yılı için 24 bin TL ya da elde edilen arızi kazançlar vergiye tabi değil.
g. Arızi kazançlarda elde edilen safi kazancın hesaplanmasında satış bedelinden maliyet bedeli ve satış dolayısı ile yapılan gider indirilerek bulunan tutar esas alınır. Elde edilen hasılattan indirilecek bedellerin tevsik edilmesi gerekir.
h. Değer Artışı Kazancı ve Arızi Kazançlar elde edildikleri yılı takip eden yılın mart ayında beyan edilir. Doğacak olan vergiler mart ve temmuz aylarında 2 eşit taksitte ödenecektir.