Ata Yatırım, asgari ücret'in etkilerini masaya yatırdı

Ata Yatırım, yayımladığı raporla asgari ücretin çalışanlara ve işverenlere neler getireceğini ayrıntılarıyla ortaya koydu.

Türkiye’nin öncü finans kurumlarından Ata Yatırım, milyonlarca çalışanı, işvereni ve dolaylı da olsa hepimizi yakından ilgilendiren asgari ücrette yaşanan yükselişi, artıları ve eksileriyle masaya yatırdı. Ata Yatırım Araştırmadan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Cemal Demirtaş imzasıyla yayımlanan ayrıntılı raporda, yaşanabilecek sonuçlar analiz edildi. Ata Yatırım raporunda ‘asgari ücret artışı konusunda, işletmeler açısından en kötüsünün gerçekleşmediğinin’ altı çizilirken ‘işverenler açısından, beklentilerin altında bir devlet desteğinin geldiği ve maliyet artışının, kârlılık üzerinde baskı yaratacağı’ dile getirildi. Raporda şu görüşlere yer verildi:
“Asgari ücrette 1,000 TL’den 1,300 TL’ye artışın büyümeye yapacağı olumlu etki, maliyet baskısının bir kısmını bertaraf edecektir. Fakat, etkinin derecesini kestirmek şu aşamada hâlâ kolay değil. 2016 yılında yine ekonominin seyrini daha çok hükümetin mâli ve para politikaları, global likidite koşulları, yabancı sermaye yatırımlarını teşvik edici yönde alınacak tedbirler belirleyecektir. Asgari ücretle ilgili alınan kararın, ekonomiye pozitif ve negatif etkileri olacaktır. Karşımızda, önümüzdeki yıllarda, okullarda vaka çalışması olarak okutulabilecek bir konu duruyor.”

Asgari ücret artışının kapsamlı bir şekilde incelendiği analizin detayında, artışın muhtemel etkileri üzerine şu görüşlere yer verildi:
* Ocak-Aralık 2016 döneminde uygulanmak üzere, net asgari ücret 2015 2. yarıdaki 1,000 TL’den 1,300 TL’ye yükselmişti. İşverene maliyeti geçen yılın ortalamasına göre 2015 1. yarıda 1,412 TL; 2015 yıl ortalamasında ise 1,454 TL idi.

* Yapılan düzenleme ile 2016’da asgari ücret çalışan maliyeti geçen yıla göre %26 artacaktır. 2014 ve 2013’te maliyet artışı sırasıyla %12 ve %11 olmuştu.

* Bu %26’lık maliyet artışını, olağan yıllık %11’lik artışa göre düzelttiğimizde %14’lük bir ek artış yapılmış oldu.

* 110 TL devlet desteği de hesaba katıldığında ve olağan yıllık artışa göre düzeltme yapıldığında, 2016 yılında hesaplarımıza göre işverene net ek maliyeti (çalışan başına) 200 TL olacaktır.

Çalışma Bakanlığı notunda işverene düşen ek yük 164 TL olarak hesaplanıyor. Bu 36 TL’lik fark, %11 oranında artırılma varsayımı altındaki hesaplamamızdan kaynaklanıyor. (Çalışma Bakanlığı bilgi notunda, 2015 2. yarıda geçerli olan 1,496 üzerinden %11 ekleyerek, geçmişteki gibi artış olsaydı, 1,660 TL olacaktı hesabı yapılıyor. Halbuki, ilk yarıda %6 ve 2. yarıda %5 artış yapılsaydı, 2016 yılındaki ortalama işveren maliyeti 1,625 TL olacaktı.

* Ata Yatırım hesaplamalarına göre, 2016 yılı için oluşan ek yükün %36’sını devletin, %54’ünü ise işverenin karşılayacağını öngörüyoruz.

* 2015 yılı asgari ücretli çalışan sayısı 5.3 mn olup, buna 2015 yılında net 1,300 TL’nin altında ücret alanları da eklediğimizde, bu destek kapsamına 8.5 mn çalışanın girdiğini görmekteyiz.

* Çalışma Bakanlığı bilgi notuna göre, bu ek artışla 29.8 milyar TL civarında bir toplam maliyet söz konusu: Bunun, devlet tarafından karşılanan kısmı 9.7 milyar TL ve özel sektör tarafından katlanılacak yük ise 20 milyar TL olarak hesaplanıyor. Fakat, 8.5 mn çalışana göre yaptığımız hesaplamada, oluşacak toplam 31.5 milyar TL’lik farkın, 11.2 milyar TL’sinin devlet ve 20.3 milyar TL’sinin özel sektör-işverenler tarafından karşılanacağını öngörüyoruz.

* Çalışma Bakanı tarafından yapılan açıklamada, etki analizlerinin %0.5 ilâ %0.8 aralığında, enflasyona yukarı yönlü bir etkisi olabileceği, öte yandan yaklaşık 0.5 ilâ %0.9 arasında istihdam azalması olabileceği belirtildi. Bakan, mikro ve küçük-orta boy işletmeleri destekleyerek, bu olumsuz etkileri gidermeyi hedeflediklerini belirtti.

Sonuç
2004 yılındaki %45’lik nominal (%32.8 reel) yıllık asgari ücret artışının ardından geçen 11 yıl içerisinde ortalama yıllık asgari ücret artışı %9-12 aralığında seyretmişti.

Seçim vaatleri arasında önemli gündem maddesi haline gelen asgari ücret konusunda, nihai karar alındı ve net asgari ücret %30 artışla 1,300 TL’ye yükseltildi. İşverene toplam maliyeti, geçen yılın ortalamasına göre 481 TL artışla 1,935 TL’ye yükselmiş ve devlet katkısı ile olağan yıllık artış etkisi dikkate alındığında, işverene net maliyeti 200 TL artmıştır.

Daha önce işveren çevrelerinde, devlet katkısının daha yüksek olması gerektiği yönünde beyanlar verilmişti. Bu beklentilerin altında bir devlet katkısı oluştuğunu görüyoruz. Alınan karara karşı, karar komisyonundaki işveren temsilcileri komisyon kararına muhalif kalmıştır. İşveren temsilcileri, %8 enflasyon ortamında net asgari ücrete yapılan artışın %30’larda olması ve oluşacak yükün büyük bir kısmının işletmeler üzerinde bırakılmasının; işletmelerin rekabet gücünü etkileyeceğini ve ekonomideki dengeleri bozabileceğini dile getirmişlerdi.

Önümüzdeki dönemde şirketlere, istihdama ve dolayısıyla ekonomiye etkisinin nasıl olacağı tartışılmaya devam edecektir.

Negatif tarafta ise; İlk bakışta, özellikle tekstil, perakende ve emek yoğun sektörlerin personel maliyetlerine önemli negatif etkileri olabileceğini söyleyebiliriz. Şirketlerin kendi gelirlerini artırabilme ve bununla birlikte fiyatlarını da arttırma kabiliyetine göre kârlılıkları da etkilenecektir. Daha az rekabet yaşanan sektörler, bu artışları daha rahat atlatabilir. Özellikle, maliyet artışlarını fiyatlarına yansıtamayan şirketler, verimlilik artışına gitmek zorunda kalabilir. Özellikle, küçük ve orta ölçekli şirketlerde kayıt dışılığın artma riski doğmaktadır. Çalışma Bakanlığı’nın bilgi notuna göre, istihdamda %0.5 - %0.9 gerileme söz konusu olabilir. Devlet katkısının 2016 yılı için geçerli olması ve daha sonraki yıllarda nasıl bir yol izleneceği konusu belirsizliğini korumaktadır.

Pozitif tarafta ise; 2004 yılından bu yana asgari ücrette yapılan en belirgin reel asgari ücret artışıyla birlikte, etkilenen kesimin gelirleri 2016 yılında 32 milyar TL artış kaydetmiş olacaktır.

Bu durum biraz enflasyon yaratsa da büyüme getireceği yönünde bir görüş ifade ediyoruz. Çalışma Bakanlığı’nın çalışmasına göre bu enflasyon oranı %0.5 ila %0.8 aralığında olabilir. Özellikle, alt gelir grubunda gelirlerin artması, ekonomide bir canlanma potansiyeli taşıyor.

Sonuç olarak, asgari ücret artışı konusunda, işletmeler açısından en kötüsü gerçekleşmedi. Fakat işverenler açısından, beklentilerin altında bir devlet desteği geldiği ve maliyet artışının, kârlılık üzerinde baskı yaratacağı söylenebilir. Büyümede yapacağı olumlu etki, maliyet baskısının bir kısmını bertaraf edecektir. Fakat etkinin derecesini kestirmek şu aşamada hâlâ zor.

2016 yılında yine ekonominin seyrini daha çok hükümetin mali ve para politikaları, global likidite koşulları, yabancı sermaye yatırımlarını teşvik edici yönde alınacak tedbirler belirleyecektir.

Asgari Ücret (Yıllık Ortalamalar) (TL/asgari ücretle çalışan) 2016 2015 2014 2013
Net Asgari Ücret 1,301 975 869 788

Brüt Asgari Ücret 1,647 1,238 1,103 1,000

İşverene Toplam Maliyeti (devlet desteği öncesi) 1,935 1,454 1,295 1,165

Devlet katkısı 110

İşverene Toplam Maliyeti (devlet desteği sonrası) 1,825 1,454 1,295 1,265

İşveren Üzerindeki Toplam Etkisi 371

Olağan Yıllık Artışı (11%) olarak kabul edildiğinde 171

İşveren Üzerindeki Net Ek Maliyeti (çalışan başına yıllık) 200

Değişim Oranı 2016 2015 2014

Net Asgari Ücret 33% 12% 10%

Brüt Asgari Ücret 33% 12% 10%

İşverene Toplam Maliyeti (devlet desteği öncesi) 33% 12% 11%

İşverene Toplam Maliyeti (devlet desteği sonrası) 26% 12% 11%

Olağan Yıllık Artış Oranı (11%- geçen yıllardaki gibi) 11%

İşveren Üzerindeki Net Ek Maliyeti 14%

Çalışan Sayısı Değişmezse 2015
Asgari Ücretle Çalışan Sayısı 6.2

Net 1300 TL Altında Ücret Alan 2.3

Destekten Faydalanacak Çalışan Sayısı (mn)* 8.5

Devlet (çalışan başına/aylık) 110

İşveren (çalışan başına/aylık) 200

Devlet (maliyet -yıllık toplam) (mn TL) 11,220 36%

İşveren (maliyet -yıllık toplam) (mn TL) 20,376 64%

Toplam Ek Maliyet (mn TL) 31,596

İşten Çıkarılan İşçi sayısı

Aylık Maliyet (çalışan başına/aylık)

Yıllık Maliyet (çalışan başına/yıllık)

Toplam Maliyet Azaltılması

Toplam İşveren Maliyet (mn TL) 20,376