Dünyada çevre alanında 2024 böyle geçti

Aşırı hava olaylarına sahne olan 2024’te düzenlenen BM İklim Zirvesi (COP29), iklim kriziyle mücadele için yetersiz finansman kararıyla eleştirilerin hedefi oldu.

Küresel ısınmanın etkisini artırdığı 2024'te aşırı hava olayları ve buna bağlı sel felaketleri ile orman yangınları, birçok ülkede hayatı olumsuz etkilerken çevreye de büyük zararlar verdi.

Avrupa Birliği'ne (AB) bağlı Copernicus İklim Değişikliği Servisi verilerine göre, 2024'ün en sıcak yıl olduğu kesinleşti.

İsrail'in Gazze’ye yönelik saldırıları sürerken bölgede yaşanan tahribat, ekolojik kırım boyutuna geldi. Saldırılar sonucu temel şehircilik hizmetlerinin aksaması nedeniyle devasa çöp sahaları oluştu. Gazze’deki tarım arazilerinin büyük bir kısmı tahrip oldu ve bu durum biyoçeşitlilik kaybına yol açtı.

Küresel ısınmanın şiddetlendiği yıl içinde dünyanın çeşitli bölgelerinde aşırı hava olayları yaşandı. Kanada'da binlerce hektar alan orman yangınlarından etkilenirken İspanya’daki sel felaketi sonucu 200’den fazla kişi hayatını kaybetti.

2024'te dünyada çevre alanında yaşanan önemli gelişmeler şöyle:

IPCC 7. Değerlendirme Döngüsü Toplantısı, İstanbul'da gerçekleştirildi
Birleşmiş Milletlerin (BM) iklim değişikliğiyle ilgili bilimsel değerlendirme organı Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'nin (IPCC) 60. Oturumu, 16-19 Ocak'ta İstanbul’da düzenlendi.

195 ülkeden 400’den fazla delegenin katılımıyla düzenlenen toplantıda IPCC Başkanı Prof. Dr. Jim Skea, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı ve İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Fatma Varank, İklim Değişikliği Başkanı Prof. Dr. Halil Hasar ve IPCC Sekreteri Dr. Abdalah Mokssit yer aldı.

Okyanusların ısınması, dünya genelinde mercanların dördüncü kez ağarmasına sebep oldu
Nisan ayında ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) ile Uluslararası Mercan Resifleri Girişimi tarafından mercan resiflerine ilişkin yapılan ortak açıklamada, Şubat 2023'ten beri gözlemler sonucunda 53 ülke ve bölgedeki mercan resiflerinin ağardığı kaydedildi. Bu gelişme, dünya genelinde dördüncü ağarma vakası olarak kayıtlara geçti.

Birleşik Arap Emirlikleri, sel sularına teslim oldu
Aşırı hava olaylarındaki artışın belirgin bir örneği, Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) yaşandı. 17 Nisan’da etkili olan şiddetli yağışlar, Dubai'de su baskınlarına, uçuşların ertelenmesine, uzaktan eğitime ve uzaktan çalışmaya geçilmesine neden oldu.

BAE Ulusal Meteoroloji Merkezi, yaşanan afeti, "ülke tarihine geçen olağanüstü bir olay" şeklinde nitelendirirken uzmanlar, ülkede son 75 yılda görülen en şiddetli yağışları, hem özel bölgesel meteorolojik ve atmosferik koşullarla hem de değişen iklim koşullarıyla bağlantılı hidroklimatolojik afet olarak değerlendirdi.

Kanada'da orman yangınları
Temmuz ayında Kanada’nın çeşitli eyaletlerinde çıkan orman yangınları, ortalama 95 bin hektarlık alanı etkiledi. Yangınlar sebebiyle yaklaşık 9 bin kişi tahliye edildi.

En sıcak gün ve en sıcak yaz
Copernicus uydu izleme sistemiyle yapılan ölçümlere göre 21 Temmuz Pazar günü küresel yüzey hava sıcaklığı ortalaması 17,09 santigrat dereceye ulaştı. Böylelikle bu tarih, kayıtlara geçen en sıcak gün oldu.

Haziran-ağustos için dünya genelinde ölçülen sıcaklık, 1991-2020 ortalamasının 0,69 derece, Haziran–Ağustos 2023'teki rekorun ise 0,66 derece üzerine çıktı. Böylece, 2024 yazı dünya genelinde en sıcak yaz olarak kayıtlara geçti.

ABD’yi kasırgalar vurdu
ABD eylül ve ekim aylarında şiddetli kasırgalarla mücadele etti. 27 Eylül’de ABD'nin Florida eyaletini 4 kategorisiyle vuran Helene Kasırgası sonucu 200’den fazla kişi hayatını kaybetti. Kasırga, kısa sürede Georgia, Virginia, Güney Carolina, Kuzey Carolina ve Tennessee'yi etkisi altına aldı.

Kasırganın ilk vurduğu yer olan Florida'da 1,2 milyonu aşkın, Georgia'da 1 milyon, Güney Carolina'da 1,3 milyon ve Kuzey Carolina'da da 600 bin ev ve iş yerinde elektrik kesintisi oldu. ABD Başkanı Joe Biden, Florida ve Kuzey Carolina'da "afet durumu" ilan ederek kasırgadan olumsuz etkilenenler için "federal yardım" talimatı verdi.

10 Ekim'de Milton Kasırgası, ABD'nin Florida eyaletindeki Siesta Key bölgesinde 3 kategorisiyle karaya vurdu. Kasırga nedeniyle en az 16 kişi hayatını kaybetti ve 3 milyonu aşkın kişi elektriksiz kaldı.

Gazze’de çevresel yıkım devam etti
İsrail'in 7 Ekim 2023'ten bu yana saldırılarını sürdürdüğü Gazze’de binlerce sivil hayatını kaybederken bölgede hem halk sağlığını hem de çevreyi tehdit eden felaket, ekolojik kırım (ekokırım) boyutuna geldi. Bir yılı aşkın süredir devam eden saldırılar sonucu, devasa çöp sahaları oluşurken Gazze Şeridi'nin 5 ana bölgesindeki tarım arazileri değişen oranlarda tahribata uğradı ve bölgenin biyoçeşitliliği zarar gördü.

Biyoçeşitlilik zirvesi COP16, Kolombiya’da gerçekleştirildi
BM girişimiyle 1993'te yürürlüğe giren Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi kapsamında düzenlenen 16. Taraflar Konferansı (COP16), "Doğayla Barış" temasıyla 21 Ekim-1 Kasım'da Kolombiya'da düzenlendi.

Ülkenin üçüncü büyük kenti Cali’de gerçekleştirilen zirveye 12'si devlet başkanı olmak üzere 190 ülkeden temsilci ve 15 binden fazla davetli katıldı. Konferans süresince biyoçeşitlilik, çevresel adalet, Amazon ormanlarının korunması, yerli hakların sorunlarının tartışılması, genetik çeşitliliğin sürdürülmesi ve hayati önem taşıyan ekosistemler gibi konular ele alındı.

İspanya, sel felaketiyle mücadele etti
İspanya'da 29 Ekim'de doğu ve güney bölgeleri etkileyen sel felaketi sonucu resmi rakamlara göre Valensiya'da 222, Kastilya La Mancha'da 7 ve Endülüs'te 1 olmak üzere 230 kişi hayatını kaybetti.

Selden en çok etkilenen Valensiya'da 60 bin 900'u konut toplam 100 bin 628 mülk zarar görürken 9 bin 750 öğrenciyi etkileyecek şekilde 18 okul dönemsel olarak kapanmak zorunda kaldı.

COP29, iklim finansmanı gündemiyle gerçekleşti
BM İklim Zirvesi (COP29), 11-22 Kasım'da Azerbaycan'ın başkenti Bakü’de yaklaşık 100 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarının da yer aldığı 67 bini aşkın katılımcıyla düzenlendi.

Zirvenin ana gündemi gelişmekte olan ülkelerin iklim eylemine katkı sağlamak amacıyla yeni bir iklim finansmanına işaret eden Yeni Toplu Nicel Hedef'in (New Collective Quantified Goal/NCQG) belirlenmesiydi.

Zirve sonunda NCQG hedefi üzerine yayımlanan nihai metinde gelişmekte olan ülkelerin Ulusal Katkı Beyanları (NDC) raporları kaynak gösterilerek bu ülkelerin ihtiyaç duyduğu iklim finansmanının, 2030'a kadar yıllık 455 ila 584 milyar dolar, toplamda ise 5,1 ila 6,8 trilyon dolar olduğu belirtildi ancak zirve sonunda 2035'e kadar yıllık en az 300 milyar dolar fon hedefi üzerinde karar kılındı.

COP29’u yakından takip eden bilim insanları ve sivil toplum kuruluşu üyeleri, alınan finansman kararının iklim krizinin ihtiyaçlarına cevap vermediğini belirterek zirvenin sonuçlarını eleştirdi.

Bazı gelişmekte olan ülkelerin temsilcileri, elde edilen sonuçları “politik bir illüzyon” olarak nitelendirirken bazıları ise bunun bir başlangıç olduğunu ve müzakereye devam edeceklerini dile getirdi.

Görüşmelerden sonuç çıkmadı
Güney Kore'nin Busan kentinde 25 Kasım'da başlayan ve 170'ten fazla ülkeden 3 bin 300'den fazla katılımcıyı bir araya getiren Küresel Plastik Anlaşması görüşmeleri, anlaşmaya varılamadan 1 Aralık'ta sona erdi. Plastik kirliliği konusunda hukuken bağlayıcılığı olan bir belge üzerinde müzakere yürüten ülkeler, gelecek yıl yeniden bir araya gelinmesi konusunda mutabık kaldı.

2024, en sıcak yıl oldu
Copernicus verilerine göre, ocak ile kasım arasında küresel ortalama sıcaklık anomalisi, 1991-2020 ortalamasının 0,72 derece üzerine çıktı. Bu değer, 2024'ün 2023'teki aynı dönemden 0,14 derece daha sıcak olduğunu ortaya koydu. Kasım ayı sıcaklık rakamlarının belli olmasıyla 2024'ün kayıtlardaki en sıcak yıl olduğu kesinleşti.

Çölleşmeyle Mücadele Zirvesi, COP16 Suudi Arabistan’da düzenlendi
BM Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) 16. Taraflar Konferansı (COP16) 2-13 Aralık'ta Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da gerçekleştirildi. Bu yıl "Bizim Topraklarımız, Bizim Geleceğimiz" temasıyla düzenlenen zirvede kuraklıktan zarar görmüş arazilerin onarılması ve kuraklığa karşı dirençliliğin artırılması konuları ele alındı.

Tarihin en büyük iklim davası Lahey’de başladı
İklim krizi nedeniyle artan deniz seviyesi sonucu yok olma tehdidi altındaki küçük ada ülkesi Vanuatu'nun, Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanında (UAD) açtığı tarihin en büyük iklim davası 2 Aralık'ta başladı. 11 gün süren oturumlar sırasında 98 ülke ve 12 uluslararası kuruluş sunum yaptı.

Lahey’den çıkacak kararların yasal bağlayıcılığı olmasa da iklim adaleti bağlamında süren finansman tartışmalarında birer argüman olarak kullanılma ihtimali, davayı birçok açıdan önemli konuma taşıyor.