AA -
Suriye'nin kuzeybatısındaki İdlib ilinde Esed rejimi ve destekçilerinin sivilleri hedef alan saldırıları sonucu yaşanan insani trajedi bu yılın en acı tablosu olarak kayıtlara geçti.
Rejim, müttefiki Rusya ve İran'ın yardımlarıyla Astana anlaşmalarını hiçe sayarak 20 Aralık 2019'dan itibaren de İdlib'in güney kırsalındaki yerleşimleri ele geçirmek için karadan saldırılarını sürdürdü.
Esed rejimi, İran destekli terörist gruplar ve Rusya'nın hava desteğiyle ocak ve şubat da İdlib'in güneyinde ilerleme sağladı.
Rejim İdlib'in güneyinde önemli yerleşimleri ele geçirirken yüz binlerce sivili de evsiz bıraktı.
Yerinden edilen sivillere ilişkin veri çalışması yürüten Suriye Müdahale Koordinatörlüğünden alınan bilgiye göre, 1 Ocak- 6 Mart arasında 700 binden fazla sivil evlerini terk ederek Türkiye sınırına göç etmek zorunda kaldı.
AA muhabirlerinin derlediği bilgilere göre, rejim ve destekçilerinin İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi'ne 1 Ocak-6 Mart arasında düzenlediği saldırılarda en az 326 sivil yaşamını yitirdi.
Göçü durdurmak için "Bahar Kalkanı Harekatı"
Esed rejiminin Astana anlaşmaları gereği ateşkes gözlem misyonu için İdlib'de bulunan Türk askerlerine karşı 27 Şubat'ta düzenlediği hava saldırısı sonrası başlatılan Bahar Kalkanı Harekatı, Suriye'de bu yıla damgasını vurdu.
Bölgede ateşkesin sağlanması ve sivil göçlerin yaşanmaması için büyük çaba sarf eden Türkiye, 27 Şubat'ta 33 askerin şehit olduğu İdlib'deki saldırı sonrası rejime karşı operasyon başlattı.
Başlatılan harekatın adının "Bahar Kalkanı" olduğunu 1 Mart'ta açıklayan Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, yaptığı açıklamada, "BM Sözleşmesi'nin 51'inci maddesinde yer alan meşru müdafaa hakkı ile Adana, Astana ve Soçi mutabakatları çerçevesinde ateşkesi sağlamak, göçü önlemek, bölgede yaşanan insanlık dramını sona erdirerek, birliklerimizin, halkımızın ve hudutlarımızın güvenliğini sağlamak maksadıyla İdlib'deki faaliyetlerimizi sürdürüyoruz." ifadelerini kullandı.
Harekatla rejime ağır darbe indirildi
Harekat kapsamında İHA ve SİHA'ları etkin bir şekilde kullanan Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), kısa süre içerisinde rejim unsurlarına ağır kayıplar yaşattı.
4 Mart'ta rejime ait 3 uçağı, 8 helikopteri, 3 İHA'yı, 151 tankı, 47 top/obüsü, 52 ÇNRA'yı ve 8 hava savunma füze sistemini imha ettiğini duyuran Milli Savunma Bakanlığı (MSB), harekatın kararlılıkla devam ettiğini açıkladı.
Harekat kapsamında 3 bin 300'den fazla rejim unsuru da etkisiz hale getirildi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile İdlib müzakereleri konusunda Kremlin Sarayı'nda 5 Mart'ta görüştü. Görüşmelerin ardından İdlib'de ateşkes kararı alındı.
Moskova'da varılan anlaşmanın detaylarında, "İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi'ndeki temas hattı boyunca tüm askeri faaliyetler, 6 Mart 2020 saat 00.01’den itibaren (bu gece) durdurulacak", "M4 kara yolunun kuzeyinde 6 kilometre ve güneyinde 6 kilometre derinliğinde bir güvenli koridor tesis edilecek. Güvenli koridorun işleyişine dair ayrıntılı esaslar, Türkiye ve Rusya savunma bakanlıkları arasında 7 gün içinde kararlaştırılacak" ve "Türk ve Rus devriyeleri, 15 Mart'ta M4 kara yolunun Trumba'dan (Serakib'in 2 kilometre batısı) Ain Al Havr'a kadar olan kesimi boyunca başlatılacak." maddeleri yer aldı.
Rejimin ateşkes ihlallerine rağmen geri dönüşler sürüyor
Ateşkesin yürürlüğe girmesiyle derin bir nefes alan İdliblilerin bir kısmı, terk ettikleri evlerine geri dönebildi.
Suriye Müdahale Koordinatörlüğü verilerine göre, Türkiye sınırındaki çadır kentlerde sayıları yaklaşık 2 milyona ulaşan sivillerden yaklaşık 400 bini, terk ettikleri bölgelerine ateşkes sayesinde döndü.
Esed rejimi ile İran destekli terörist gruplar ayrıca 6 Mart-6 Aralık'ta ateşkesi 4 bin 200 kere ihlal ederek en az 52 sivilin ölümüne neden oldu.
ABD ve Rusya sözlerinde durmadı
Türkiye, 9 Ekim 2019'da başlattığı Barış Pınarı Harekatı sürerken ABD ve Rusya ile ayrı ayrı mutabakat yaptı.
Harekatın güvenli bölge olarak tesis ettiği, Türkiye sınırından itibaren 30 kilometre derinlikteki alandan YPG/PKK'nın çekileceğini vadeden ABD, sözünü tutmadı.
Rusya da 23 Ekim 2019'den itibaren Rus askeri polisi ve rejim güçlerinin, Barış Pınarı Harekat bölgesinin dışında kalan Türkiye-Suriye sınırının Suriye tarafına, YPG/PKK'lı teröristlerin silahlarıyla Türkiye-Suriye sınırından itibaren 30 kilometrenin dışına çıkarılmasını temin etmek üzere gireceklerini taahhüt etmişti. Ruslar, terör örgütü YPG/PKK'lı teröristlerin silahlarıyla Münbiç ve Tel Rıfat’tan da çıkarılacağı vaadinde bulundu.
Ancak teör örgütü YPG/PKK, söz konusu mutabakatlara rağmen, belirlenen sınırlardan ve bölgelerden çekilmeyerek işgalini sürdürüyor.
ABD, rejime karşı "Sezar Yasası"nı devreye soktu
ABD Başkanı Donald Trump'ın, 21 Aralık 2019'da imzaladığı "Sezar Suriye Sivil Koruma Yasası", 17 Haziran'da yürürlüğe girdi.
Yasa gereği, rejimin yerli petrol üretimini geliştirmesine yardımcı olmanın ve rejim ile ticari ilişkide bulunmanın yaptırım cezaları bulunuyor.
ABD söz konusu yasayı delen kişi ve kurumları, ülkeye seyahat etme yasağı, ABD'deki mal varlıklarının dondurulması, diğer ülke ve şirketlerle herhangi bir finansal işlem yapmalarının yasaklanması gibi yaptırımlarla tehdit ediyor.
Yasaya göre rejime, Rusya ve İran adına hareket eden üstlenici şirketlere destek sağlayan ya da onlarla büyük miktarda para alışverişinde bulunan yabancı kişi ve kuruluşlara yaptırım uygulanabilecek.
Nitekim ABD Dışişleri Bakanlığı, 17 Haziran'da yasa kapsamında, ilk yaptırım dalgasında Beşşar Esed, eşi ve kardeşi de dahil 39 Suriyeli üst düzey yetkiliyi yaptırım listesine aldığını açıkladı.
ABD Dışişleri Bakanlığı devam eden süreçte de Esed rejimine finansal destek sağlayan bireyleri, şirketleri, askeri yetkilileri ve rejime bağlı bazı parlamento üyelerini yaptırım listelerine aldı.
ABD, yasayı delen YPG/PKK'ya sessiz kaldı
Terör örgütü YPG/PKK, ABD'nin yaptırım kararına rağmen, Esed rejimiyle petrol ticaretini sürdürüyor. Terör örgütü, Esed rejimi bölgesine her gün ortalama 500 tırlık petrol satıyor.
ABD'nin bölgedeki "ortağı" YPG/PKK, hem Esed rejimine petrol satarak hem de ABD Hazine Bakanlığının yaptırım listesinde yer alan Husam Katırcı ile ticaret yaparak ABD yasalarını ihlal etmeyi sürdürüyor.
ABD, yasayı delen YPG/PKK'ya yaptırım uygulamayarak ihlallere göz yumuyor.
Suriye'nin en büyük oligarkı Mahluf'un tasfiye edilmesi
Suriye'de rejimin en zengin ve karanlık iş adamı Rami Mahluf'un rejim tarafından tasfiye edilmesi Suriye sahasında bu yılın dikkati çeken en önemli gelişmelerinden biri oldu.
Aynı zamanda rejim lideri Beşşar Esed'in kuzeni olan Mahluf, mayıs başında sosyal medyadan yaptığı videolu paylaşımlarla rejimin güvenlik bürokrasisiyle yaşadığı krizde "haksızlığa" uğradığını savundu.
Kendisinden istenen vergilere karşı çıkıp Esed'den devreye girmesini isteyen Mahluf, bir sonraki paylaşımında ise büyük vergilerle karşı karşıya kalan şirketleri üzerindeki baskıdan ötürü "güvenlik bürokrasisini" suçlayarak geri adım atmayacağını açıkladı.
Mahluf, mayıs sonunda ise kendisinin ve ailesinin mal varlıklarına el konulduğunu, rejimin kararıyla 5 yıl boyunca ihalelerden men edildiğini duyurdu.
Suriyeli oligarkın şu an nerede olduğu bilinmiyor.
Rejim bölgesinde ekonomik çöküş
Suriye'deki iç savaşta değer kaybeden Suriye lirası, haziran ayında büyük çöküşü yaşadı. 1 Ocak'ta 1 dolar, yaklaşık 900 Suriye lirasına denk gelirken, 18 Mayıs'ta 2 bin Suriye lirası, 8 Haziran'da ise 3 bin Suriye lirasını aştı.
Suriye lirası, temmuz-haziran döneminde dolar karşısında yüzde 50 değer kaybetti.
Suriye'de devam eden iç savaşta ülkenin tüm birikimini halka karşı açtığı savaşta harcayan Esed rejiminin kontrolünde tuttuğu bölgelerde yaşanan ekonomik çöküşün sonucu olarak yılın son çeyreğinde ise ekmek krizi patlak verdi.
Şam ve Halep gibi büyük kentlerde yaşayan siviller, fırınların önünde saatlerce ekmek kuyruğunda beklemek zorunda kaldı.
Krize çare bulamayan Esed rejimi ise bu durumu kendi lehine çevirdi ve ekim ayında yaptığı zamlarla ekmek fiyatları yüzde 100 arttı.
Fırınlardan ekmek alamayan Suriyeliler ise ekmeği karaborsadan yaklaşık 3 katı fiyatla satın almak zorunda kaldı.
Rusya, Suriye'den Hafter saflarına binlerce paralı savaşçı gönderdi
Suriye'de Esed rejimine destek veren Rusya, Libya'nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin lideri Hafter saflarını da Suriye'den yeni paralı savaşçılarla güçlendirdi.
Suriye'de Esed rejimi kontrolündeki bölgelerden Libya'ya sevk edilen paralı askerlere Rusya tarafından aylık 1500-2 bin dolar tutarında ödeme yapılıyor.
Rusya, Suriye'den mayıs ayından bu yana Hafter saflarına yaklaşık 6 bin paralı savaşçı gönderdi.
Kronoloji
AA muhabirleri Suriye sahasında 2020'de yaşanan en önemli konu başlıklarını derleyip şu şekilde sıraladı:
6 Ocak: Suriye'nin Rakka ilinde Suriye'nin orta kesimlerindeki Rakka ilinde çobanlık yapan 27 sivil bıçak ve ateşli silahlarla katledildi.
29 Ocak: Rusya destekli Esed rejimi güçleri, Astana anlaşmaları ve Soçi mutabakatını hiçe sayarak İdlib'in en büyük ilçesi Maarratünnuman'ın tümüne hakim oldu.
7 Şubat: İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi'nde M4 ve M5 kara yollarının birleştiği noktada yer alan Serakib ilçe merkezi, Esed rejimi güçlerinin eline geçti.
27 Şubat: Ilımlı muhalifler İdlib'in stratejik önemdeki Serakib ilçe merkezini geri aldı. Ancak kent merkezi daha sonra tekrar rejim güçlerinin kontrolüne geçti.
27 Şubat: İdlib'de rejim güçlerinin saldırısı sonucu 33 Mehmetçik şehit oldu.
1 Mart: Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, 27 Şubat'ta 33 askerin şehit olduğu İdlib'deki saldırıya müteakip rejime karşı başlatılan operasyonun adının "Bahar Kalkanı Harekatı" olduğunu açıkladı.
6 Mart: Türkiye ile Rusya'nın, İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi'nde uygulanmak üzere anlaşmaya vardığı ateşkes süreci başladı.
22 Mart: Esed rejimi, Suriye'de ilk yeni tip koronavirüs (Kovid-19) vakasını açıkladı.
29 Mart: Esed rejimi, Suriye'de Kovid-19 kaynaklı ilk ölümün yaşandığını duyurdu.
28 Nisan: Afrin ilçe merkezinde sivillerin yoğun olarak bulunduğu Racu Caddesi'nde akşam saatlerinde terör örgütü YPG/PKK'nın bomba yüklü tankerle düzenlediği terör saldırısında 11'i çocuk 40 kişi öldü, 47 kişi yaralandı.
1 Mayıs: Suriyeli oligark Rami Mahluf ile Esed rejimi arasında ipler gerilmeye başladı.
20 Mayıs: Rami Mahluf, kendisinin ve ailesinin mal varlıklarına el konulduğunu, rejimin kararıyla 5 yıl boyunca ihalelerden men edildiğini açıkladı.
27 Mayıs: ABD ve Rusya, Suriye'nin kuzeydoğusunda terör örgütü YPG/PKK işgalindeki Haseke ilinde ilk kez ortak devriye icra etti.
17 Haziran. Terör örgütü YPG/PKK ile Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) Suriye'nin Haseke ilinde, ABD'nin baskıları sonucu 2014 yılında imzalanan "Duhok Anlaşması"nın temel alarak sözde özerk yönetimi paylaşma müzakerelerine devam kararı aldı.
17 Haziran: ABD Başkanı Donald Trump'ın Aralık 2019'da imzaladığı ''Sezar Suriye Sivil Koruma Yasası' yürürlüğe girdi.
18 Haziran: Suriye'nin kuzeyinde muhaliflerin kontrolündeki bölgelerde yaşayan Halk, Sezar Yasası'nın yürürlüğe girmesinin ardından Türk lirasını kullanmaya başladı
26 Haziran: Sezar Yasası'nın yürürlüğe girmesinin ardından Amerikalı yetkililer, terör örgütü YPG/PKK'ya destek amaçlı 21 milyon dolar verdi.
07 Temmuz: Suriye'ye 2014'ten bu yana sınır ötesi uluslararası yardımların yapılmasına olanak sağlayan ve 10 Temmuz'da görev süresi dolan mekanizmanın yenilenmesini öngören karar tasarısı Rusya ve Çin tarafından veto edildi.
11 Temmuz: Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu'nda (SMDK) görev süresi dolan Enes el-Abde'nin ardından başkanlığa Dr. Nasır el-Hariri seçildi.
19 Temmuz: Esed rejimi, halkın yarısından fazlasının ülkesini terk ettiği veya yerinden edildiği Suriye'de parlamento seçimleri düzenledi.
24-29 Ağustos: Suriye Anayasa Komitesinin 3. tur toplantıları İsviçre'nin Cenevre kentinde gerçekleşti.
3 Ekim: ABD Dışişleri Bakanlığı, terör örgütü YPG/PKK'ya bağlı sözde güvenlik güçlerine 400 milyon değerinde yeni bir destek programı başlattı.
8 Ekim: Suriye'de Esed rejimi kontrolündeki Lazkiye, Tartus ve Humus illerinde yaklaşık bir hafta süren orman yangınlarında yüzlerce hektarlık alan köle döndü.
21 Ekim: Esed rejimi, kontrol ettiği bölgelerde akaryakıt fiyatlarını uyguladığı zamlarla iki katına çıkardı.
1 Kasım: Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) ile terör örgütü YPG/PKK arasında dokuz aydır süren müzakereler, örgütün ENKS'nin taleplerini karşılamaması nedeniyle başarısız oldu.
11-12 Kasım: Suriye'deki iç savaş boyunca sivil yerleşim yerlerini hedef alarak milyonlarca vatandaşı yerinden eden Esed rejimi, başkent Şam'da mültecilerin geri dönüşü için "uluslararası" konferans düzenledi.
16 Kasım: Esed rejiminin Dışişleri Bakanı Velid Muallim öldü. Yerine yardımcısı Feysal Mikdad getirildi.
30 Kasım: İran Devrim Muhafızları Ordusu komutanlarından Müslüm Şehdan, Suriye'nin Irak sınırında yer alan Deyrizor ilinde düzenlenen hava saldırısında öldü.
30 Kasım-4 Aralık: Suriye Anayasa Komitesinin 4. tur toplantıları İsviçre'nin Cenevre kentinde gerçekleşti.
14-16 Aralık: Terör örgütü YPG/PKK, Suriye'de ENKS'nin 5 ofisini basarak kullanılamaz hale getirdi.
21 Aralık: Azez'in Sicco beldesinde, Suriyeli 150 kabile, aşiret lideri ve muhalif siyasi kesimlerin katılımıyla Kabileler ve Aşiretler Meclisinin ikinci genel kongresi yapıldı.
